Strefa VIP:Czy można wierzyć danym?

Jacek Gieorgica

Na statystykę patrzy się dzisiaj zupełnie inaczej. W wielu gremiach, w szczególności odpowiedzialnych za systemy statystki publicznej w Europie i na świecie, także w Polsce, toczy się właśnie ważna dyskusja – w jaki sposób statystyka może informować z wyprzedzeniem o sytuacjach, które mogą być groźne dla globalnego ładu gospodarczego. Dyskusja ta rzecz jasna została zainspirowana tym, co stało się w czasie kryzysu – to on spowodował refleksje na temat nowego podejścia do tej dziedziny. Konsekwencje kryzysu obserwujemy do dziś. Wielu obserwatorów życia gospodarczego zadaje sobie pytanie, jak to możliwe, że instytucje, takie jak Eurostat i Europejski Bank Centralny – dwa filary centralnego systemu statystycznego w Europie – nie były w stanie w porę zauważyć kłopotów zagrożonej dziś bankructwem Grecji? Jak możemy wierzyć statystyce, skoro z odpowiednią dozą samozaparcia i matematycznej inwencji da się przemycić nawet ciężki kryzys – pyta retorycznie prof. Antoni Kukliński z Polskiego Towarzystwa Współpracy z Klubem Rzymskim.

Większe oczekiwania

Podobne opinie można usłyszeć w kontekście kłopotów Portugalii, Hiszpanii i Włoch – dlaczego dopiero teraz takie informacje wychodzą na jaw? Czy faktycznie nikt nie widział zagrożenia wcześniej? A może widział, ale przymykał na to oko? Statystycy, obok bankowców, polityków, agencji ratingowych i nadzorów finansowych zaczęli być uznawani za jedno z ogniw, które zawiodło w kryzysie.

Na ile można jednak statystyce przypisywać winę za to, że coś poszło nie tak? To w dużej mierze pytanie o rolę i zadania statystyki – o ustalenie priorytetów – czy dla dzisiejszego porządku bardziej użyteczny jest wymagany ustawami model sprawozdawczy, dokumentujący dane historyczne, czy też ważniejsza potrzeba predykcji zdarzeń i służące temu modelowanie rzeczywistości. Siłą rzeczy w obu przypadkach spogląda się na instytucje stanowiące filary statystyki – krajowe urzędy statystyczne i banki centralne, które konstytuują uzupełniający się system statystyki publicznej, choć prognozy to także domena prywatnych ośrodków analitycznych, a sondaże, dzięki którym powstają, na stałe weszły do arsenału technik badawczych i dzisiaj trudno wyobrazić sobie życie bez nich.

Prof. Janusz Witkowski, prezes Głównego Urzędu Statystycznego, uważa że ostatnie lata stały się powodem ukształtowania nowej filozofii podejścia do statystyki. – Nie jest już tak, jak kiedyś, kiedy statystykę traktowano jako pewien sposób dokumentowania przeszłości. Teraz też to jest niezwykle ważne, ale dzisiaj statystyka to również element diagnozy, która coraz częściej staje się podstawą formułowania wszelkiego rodzaju programów, ...