Smart contracty to przyszłość, ale powszechnie jeszcze bardzo odległa

Wybór modelu jest niezwykle istotny dla przyszłości smart contractów, bo mówiąc szczerze w zdecentralizowanym układzie trudno wyobrazić sobie powszechne wykorzystanie, bo ryzyk i niepewności jest dużo, a przy „większych” sprawach samo zaufanie do drugiej strony nie wystarczy.

Identyfikacja kontrahenta

Założeniem inteligentnych umów jest takie ułożenie relacji, aby w przypadku wykonania określonego zobowiązania, następowała określona czynność, np. wspomniany wpis do rejestru czy przekazanie jakichś dokumentów. Zanim jednak dojdziemy do etapu „warunków”, mamy obszar identyfikacji kontrahenta, który może przyjmować formę zwykłej weryfikacji dowodu osobistego, albo też bardziej złożonego procesu KYC (poznaj swojego klienta/kontrahenta).

Przydałby się jednak podmiot, który „weźmie” na siebie obowiązek weryfikacji stron transakcji (rozumianej jako umowa) i potwierdzenia, że „wszystko jest ok”

I tutaj pojawia się pierwsza przeszkoda dla modelu zdecentralizowanego – choć nie jest tak, że nie jest ona nie do obejścia. Klasycznie jednak – decydujemy się tutaj na wejście w relację z kimś, co do którego nie mamy pewności.

Nasza aplikacja może oczywiście dokonywać pewnej weryfikacji – sprawdzenia np. w rządowych bazach danych, ale po pierwsze jest to czasochłonne, a po drugie wprowadza element strony trzeciej. W bardziej wymagających procesach pojawia się konieczność pozyskania dodatkowych informacji, np. z rejestrów publicznych, dokumentacji wewnętrznej (np. korporacyjnej) czy pozyskania stosownych pełnomocnictw wraz ze wzorami podpisu.

Niewątpliwą zaletą inteligentnych umów jest niezaprzeczalność i jasność. Unikamy tutaj nadmiernie skomplikowanych zapisów na rzecz konkretnie określonych warunków

Tutaj przydałby się jednak podmiot, który „weźmie” na siebie obowiązek weryfikacji stron transakcji (rozumianej jako umowa) i potwierdzenia, że „wszystko jest ok”. W modelu opartym na blockchain będzie to raczej rzadkość, choć jedno drugiego – zupełnie – nie wyklucza.

Czytaj także: Sygnity i Billon będą wspólnie oferować rozwiązania oparte o blockchain

Kwestia roszczeń a smart contracty

Kolejnym aspektem będzie kwestia ewentualnych roszczeń w przypadku niewykonania zobowiązania. Jasne, założenie jest takie, że wykonujemy B, jeżeli zaszło A, ale zobowiązanie może zostać wykonane niewłaściwie lub być oszukańcze, o co w świecie cyfrowym wcale nie trudno. Kto w takiej sytuacji będzie rozstrzygał ewentualny spór? Skoro strony umawiają się i sobie ufają, to chyba nie strona trzecia? Tutaj dochodzimy do nowego wyzwania.

Taki smart contract będzie niewątpliwie jakąś formą elektroniczną umowy, ale czy kodeksowo (modelowo) będzie to umowa, np. równoważna formie pisemnej? I czy sam kwalifikowany podpis będzie tutaj wystarczający? W jaki sposób będzie dokonywana też weryfikacja spełnienia się określonych warunków, skoro „klasycznych” zapisów nie mamy? Abstrahuję tutaj oczywiście od kompetencji sądów.

Po prostu nie zawsze musi to być jednoznaczne – to raz (choć powinno), a po drugie czasem potrzeba będzie weryfikacji różnych dowodów (źródeł), aby upewnić się czy bardziej złożony warunek rzeczywiście został spełniony.

Smart contract będzie niewątpliwie jakąś formą elektroniczną umowy, ale czy kodeksowo (modelowo) będzie to umowa, np. równoważna formie pisemnej?

Dodatkowo, jeżeli wrócimy do naszego przykładu z rejestrem, to taki rejestr nie będzie oficjalny, a jakąś formą „komercyjnego” zestawienia. Bez potwierdzenia „publicznego”. Wszystko jest dobrze, dopóki jest dobrze i sobie ufamy, a jak wiemy nie zawsze wychodzimy na tym dobrze.

Czytaj także: Umowa UKNF i KDPW w sprawie Piaskownicy SandboxDLT i współpracy przy rozwoju blockchain

Smart contracty tylko w ograniczonym wymiarze?

Rozmawiamy tutaj oczywiście o szerszym wykorzystaniu smart contractów, bo niewątpliwie w przypadku „sieci” zależności, które lepiej się znają, jest to obszar rzeczywiście perspektywiczny, np. w sektorze bankowym.

Smart contracty to może być przyszłość, ale pod warunkiem stworzenia dla nich odpowiedniego ekosystemu

Jednak o bardziej powszechnym użyciu na razie możemy zapomnieć. Również dlatego, że poziom cyfrowej biegłości nie jest na dostatecznie wysokim poziomie w kontekście całego społeczeństwa. Nie mamy też identyfikacji elektronicznej z prawdziwego zdarzenia, w tym w szczególnie w kontekście podmiotów o strukturze korporacyjnej (np. osób prawnych).

Niewątpliwą zaletą inteligentnych umów jest – w jakimś sensie – niezaprzeczalność i jasność. Unikamy tutaj nadmiernie skomplikowanych zapisów na rzecz konkretnie określonych warunków (if-then-else), które działają jak dźwignia otwierająca kolejne drzwi.

Jest to jedno z założeń wielu legislatorów i regulatorów, tj. pisanie prawa w sposób zrozumiały (w tym dla maszyn) i bez zbędnych niejasności (choć przeczy temu idea neutralności technologicznej), a takie też powinny być umowy, szczególnie w relacji przedsiębiorca‒konsument (z zachowaniem pewnej sfery interpretacyjnej).

To, do czego zmierzam, to podkreślenie, że smart contracty to może być przyszłość, ale pod warunkiem stworzenia dla nich odpowiedniego ekosystemu infrastrukturalnego, kompetencyjnego, regulacyjnego i prawnego. Bez tych jasnych ram inteligentne kontrakty pozostaną czymś rzadkim, pewną ciekawostką. Pytanie czy w ogóle jesteśmy gotowi na taką cyfryzację i czy rzeczywiście jej chcemy? Ja mam wątpliwości.