Rząd zauważa problem szybko rosnącego długu
Dotychczas w rządzie dominowało przekonanie, że z uwagi na wciąż niższy niż średni w Unii Europejskiej dług publiczny istnieje duża przestrzeń do jego powiększania, tym bardziej, że Unia Europejska ma do tego problemu dość łagodne podejście.
Wprawdzie Polska, podobnie jak kilka innych krajów, została objęta procedurą nadmiernego zadłużenia, ale Komisja Europejska zgodziła się, by obniżanie deficytu zaczęło się dopiero w roku 2027.
Powody rosnącego długu publicznego w Polsce
Rosnący dług publiczny to skutek szybko rosnących wydatków państwa, zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w relacji do PKB. Wzrosły one z 41,5% PKB w roku 2015 do 47,7% PKB w roku 2020 i 49,4% w roku 2024 – czyli w ciągu 9 lat o 6,2 pkt proc.
O ile skokowy wzrost wydatków w roku 2020 można logicznie wyjaśnić skutkami zamknięcia gospodarki podczas pandemii, to dalszy wzrost wynikał wyłącznie z decyzji politycznych.
W 2015 roku Polska była na siódmym miejscu wśród krajów Unii Europejskiej, które najmniej wydawały pieniędzy podatników. Przodowała Irlandia, która wydawała tylko 28% PKB.
W roku 2024 wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych Polski w relacji do PKB były większe niż średni poziom dla wszystkich krajów UE, który wyniósł 49,5%. Irlandia wciąż jest na czele krajów najbardziej oszczędnych. Obniżyła wydatki do 23,5% PKB.
Czytaj także: Bankowość i finanse | Europejski Kongres Finansowy | Geopolityka i dług – dwa największe ryzyka dla banków
Rosną wydatki – rosną podatki
Rosnące wydatki rząd musi finansować podnoszeniem podatków. Dochody państwa polskiego wzrosły z 38,9% PKB w roku 2015 do 42,8% PKB w roku 2024.
Był to wzrost istotny – o 3,9 pkt proc., ale wyraźnie mniejszy niż wzrost wydatków.
W efekcie w finansach państwa, które już w roku 2015 były niezbilansowane (deficyt wynosił w roku 2015 już 2,6% PKB) pojawiła się ogromna dziura.
Czytaj także: Konsensus makroekonomiczny EKF: stabilny wzrost PKB w kolejnych latach i niepokojący wzrost długu publicznego
Polski dług instytucji rządowych i samorządowych – prognozy
Według opublikowanego w marcu ‘25 przez Komisję Europejską dokumentu Debt Sustainability Monitor polski dług instytucji rządowych i samorządowych będzie w średnim okresie stale rósł, osiągając w 2035 roku około 95% PKB.
Znacząco rosnąć też będzie koszt obsługi długu. Komisja Europejska prognozuje, że w roku 2025 wyniesie on 2,6% PKB, w roku 2030 – 3,7% PKB, a w roku 2035 aż 5% PKB.
Polska, aby zapewnić stabilizację długu w długim okresie, powinna poprawić swoje strukturalne saldo pierwotne – czyli różnicę między dochodami publicznymi, a wydatkami publicznymi (bez kosztów obsługi długu), skorygowane o wpływ cyklu koniunkturalnego – o 4,8 pkt proc. (względem PKB).
Rząd musi zatem przygotować bardziej ambitny program konsolidacji finansów publicznych niż ten, który zawarty jest w „Średniookresowym planie budżetowo-strukturalnym na lata 2025-2028”, który został przyjęty przez Radę Ministrów 8 października 2024 roku.
