Rynek pracy potrzebuje zdrowych seniorów
Osoby w wieku 50+ stanowią w Polsce znaczne zasoby siły roboczej i kapitału ludzkiego, który powinien mieć swój udział w tworzeniu PKB i wzroście gospodarczym oraz zasilać budżet państwa podatkami, a Narodowy Fundusz Zdrowia - płaconymi składkami.
Według danych GUS w Polsce stale zwiększa się udział w rynku pracy osób z grupy 50+. Wzrasta ich aktywność zawodowa i zatrudnienie. Wskaźnik zatrudnienia w grupie 55-64 lata wynosi u nas wciąż mało, bo 41%. Dla porównania, w Danii – 63%, w Niemczech – 64%, a w Szwecji aż 74%. Zatrzymanie osób starszych na rynku pracy stało się więc nie tylko naszym, polskim celem (Program Solidarność Pokoleń), ale potrzebą całej Unii Europejskiej. Wynika to nie tylko z sytuacji demograficznej, ale także z korzyści, które może przynieść pracodawcy zatrudnienie osób starszych. Jednakże, jak wskazuje raport NIK, bezrobotni po ukończeniu 50 roku życia nie zawsze otrzymują skuteczną pomoc w znalezieniu trwałego zatrudnienia.
Nie da się stworzyć dobrej firmy stawiając tylko na osoby młode lub tylko na starsze z doświadczeniem i dorobkiem zawodowym. Pracownicy w wieku 50+ stanowią ważne aktywa w działalności większości firm. Ujemny przyrost naturalny, emigracja młodych oraz wydłużenie wieku emerytalnego spowoduje, że na rynku pracy osób w wieku 50+ ciągle będzie przybywać. Z badań wynika, że ok. 48% Polaków po przejściu na emeryturę deklaruje chęć dalszej pracy. Mają świadomość zagrożeń jakie niesie ze sobą zakończenie aktywności zawodowej oraz, że świadczenia ZUS i OFE nie zabezpieczą w pełni ich potrzeb po osiągnieciu wieku emerytalnego. Późniejsze przejście na emeryturę przynosi również indywidualne korzyści zdrowotne i ekonomiczne. Jednak, tylko połowa obecnych 50 latków decyduje się na skorzystanie z dodatkowych form zabezpieczenia swojej przyszłości.
Z punktu widzenia przedsiębiorcy: Firmy zatrudniające osoby w wieku 50+ mogą korzystać z ulg znacznie obniżających koszty pracy i ich działalności. Są to m.in. zwolnienia ze składek na Fundusz Pracy, a także na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Na podstawie ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, pracodawca może uzyskać dofinansowanie wynagrodzenia za zatrudnienie skierowanego przez urząd pracy bezrobotnego, który ukończył 50 rok życia. Współpraca sektora publicznego z firmami prywatnymi to ważne regulacje wynikające z tej ustawy. Przedsiębiorcy zatrudniający osobę bezrobotną powyżej 50 roku życia mogą ubiegać się również o dofinansowanie kosztów wyposażenia i doposażenia jego stanowiska pracy. Korzystne są również inne preferencje dotyczące m.in. zasad wypłaty wynagrodzenia chorobowego. |
Reasumując:
1. Wszelkie działania przedłużające aktywność zawodową pracowników w wieku 50+ to również działania prozdrowotne obejmujące programy profilaktyczne promujące zdrowy i aktywny tryb życia, a także wczesne wykrywanie poważnych chorób zawodowych i cywilizacyjnych. Wydatki na zdrowie aktywnych zawodowo osób 50+ nie mogą być postrzegane wyłącznie w kategoriach kosztów bezpośrednich tj. leków, badań i hospitalizacji. Rzeczywiste koszty obejmują również wydatki pośrednie związane z pogorszeniem stanu zdrowia np. renty, zwolnienia lekarskie, wcześniejsze emerytury.
2. Zgodnie z ustawą z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy każdy pracodawca, bez względu na stan zatrudnienia i wiek pracownika, jest zobowiązany do zapewnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej, obejmującej zakres: wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich.
3. W niektórych jednostkach chorobowych osób w wieku produkcyjnym nie jest w pełni wykorzystywany potencjał medycyny pracy. Dotyczy to m.in. realizacji programów profilaktycznych (chorób układu krążenia i ruchu; chorób odtytoniowych; wczesnego wykrywania raka), skierowanych nie tylko do osób w wieku 50+, ukierunkowanych na wczesne wykrywanie chorób cywilizacyjnych i zawodowych związanych nie tylko niekorzystnymi warunkami środowiska, ale także z wypaleniem zawodowym (stres, depresja, wycieńczenie, przepracowanie).
4. Problem nadmiernej eksploatacji pracowników jest powodem nadmiernej absencji chorobowej i zmniejszenia wydajności pracy. Są to w większości osoby w wieku produkcyjnym, a więc pozostające pod opieką medycyny pracy. Raport „Depresja – analiza kosztów ekonomicznych i społecznych” sporządzony przez Uczelnię Łazarskiego wskazuje, że „roczne koszty świadczeń z powodu depresji ponoszone przez NFZ to blisko 170 mln zł. Po dodaniu do tego ok. 100 mln zł wydatków na leki, łączne koszty medyczne sięgają poziomu ponad 270 mln zł. Do tego dochodzą koszty absencji, zasiłków rentowych i rehabilitacyjnych z powodu depresji, które są ponadtrzykrotnie wyższe od tej kwoty – ZUS wydaje na ten cel ponad 760 mln zł. Z powodu depresji rocznie w Polsce traci się 25 tys. lat produktywności. W zależności od przyjętego podejścia do wartości kapitału ludzkiego, oznacza to od 1 do nawet 2,6 mld zł kosztów pośrednich depresji”.
5. Konieczne jest przyspieszenie prac nad zintegrowaną opieką socjalną i zdrowotną osób starszych, przede wszystkim w zakresie ich aktywności zawodowej i społecznej. Doskonalenia wymaga koordynacja przepływu informacji medycznej o stanie zdrowia pracownika między lekarzem rodzinnym, lekarzem medycyny pracy (w ramach badań wstępnych i okresowych), lekarzami-specjalistami, w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń zdrowotnych, w tym chorób zawodowych jak i lepszego wdrażania indywidualnych działań prewencyjno-rehabilitacyjnych. Ceną inicjatywa jest wdrażany projekt „Strategia rozwoju usług opieki długoterminowej nad osobami starszymi”, finansowany ze środków Unii Europejskiej, który znacznie usprawni kontakt w sektorze usług medyczno-opiekuńczych.
6. Należy konsekwentnie realizować kompleksowe programy profilaktyki i opieki geriatrycznej o zróżnicowanych formach pomocy, których celem byłoby optymalne przedłużenie okresu zawodowej aktywności osób starszych, z jak najdłuższym zachowaniem ich zdolności do niezależnego życia. Zasadnym jest tworzenie miejsc pracy dla osób w wieku okołoemerytalnym, uwzględniających wielochorobowość oraz niepełnosprawność, umożliwiających im wykorzystanie posiadanego doświadczenia i wykształcenia.
7. Problemem otwartym, pomimo wzrostu nakładów, pozostaje dostęp do rehabilitacji leczniczej aktywnych zawodowo seniorów. Należy udoskonalić standardy postępowania w obszarze dostępu do rehabilitacji leczniczej, także tej sanatoryjnej, wszystkim potrzebującym pacjentom, w tym ofiarom wypadków przy pracy, bez względu na ich miejsce zamieszkania, zatrudnienia i wiek.
8. W ochronnie zdrowia konieczna jest współpraca międzyresortowa oraz jasne określenie ról i zadań koordynatora. Takie zapisy powinna zawierać ustawa o zdrowiu publicznym. Po raz kolejny wskazujemy na konieczność wprowadzenia ustawy o zdrowiu publicznym i utworzenie Narodowej Rady Zdrowia Publicznego.
Zenon Wasilewski
ekspert ds. prawa medycznego
Business Centre Club
