Rynek finansowy: Polityka monetarna w gospodarce bezgotówkowej

Istota polityki monetarnej

W gospodarce rynkowej pieniądz jest bardzo szczególnym towarem, bo ma największą płynność i równocześnie służy jako środek wymiany oraz jako miernik wartości. W pieniądzu wyceniamy (mierzymy) wszystko, od ceny towarów i usług po szacowanie wartości idei (np. patentów) i wycenę pracy twórców, takich jak malarze, pisarze czy naukowcy. Pieniądz, jak każdy inny towar, w gospodarce rynkowej ma swój popyt i swoją podaż. Zasadniczym celem polityki monetarnej jest, najkrócej rzecz ujmując, zapewnienie równowagi między popytem i podażą, czyli żeby popyt na pieniądz równał się jego podaży. Mówiąc bardziej precyzyjnie, chodzi o to, żeby ilość złotówek, jakie potrzebują Polacy, czyli ogólna wartość popytu, była równa ilości złotówek, które są w obiegu, czyli łącznej wartości podaży pieniądza. I ta równość wartości podaży pieniądza z wartością jego popytu ma zachodzić w każdej chwili, każdego dnia, w świątek, piątek i niedzielę. Pojawia się w tym miejscu pytanie, na które za chwilę odpowiemy, jak oszacować wartość zapotrzebowania (popytu) na pieniądz w danej chwili.

By uczynić nasze rozważania bardziej konkretnymi, załóżmy przez moment, że nasza gospodarka jest zamknięta, tj. nie importuje ani nie eksportuje żadnych towarów i usług, a wszystko, co zostało wyprodukowane w danym roku, jest w tym samym roku sprzedane. Wtedy popyt na pieniądz to suma złotówek, które Polacy potrzebują (popyt) na realizację swoich planów, zamierzeń, marzeń itp. Czytelnik w tym miejscu może zauważyć, że takie plany i zamiary mogą mieć niewiele wspólnego z realną rzeczywistością i możliwościami. Otóż to nie tak. Praktyka gospodarcza dowodzi, że oszacowanie popytu na pieniądz jest trudne, ale możliwe i problemem jest dokładność takich oszacowań, do czego za chwilę wrócimy. Różnorodne badania ekonomiczne jednoznacznie pokazują, że tzw. szeregowy Polak realnie szacuje swój popyt na pieniądz lub swoje możliwości finansowe, w odróżnieniu od niektórych polityków i ekonomistów bujających w (finansowych) obłokach, co zwykle kończy się twardym lądowaniem, a nieraz katastrofą ekonomiczną (kryzysem). Specjaliści na podstawie różnorodnych analiz i ankiet potrafią prognozować mniej lub bardziej dokładnie wartość tak rozumianego popytu na pieniądz w najbliższych dniach, tygodniach i miesiącach.

O ile są dziś określone trudności z dokładnością szacowania (mierzenia) popytu na pieniądz, o tyle pomiar wartości podaży pieniądza jest sprawą stosunkowo prostą. Wiadomo, ile jest pieniędzy w gospodarce (w obrocie pieniężnym) i ta wartość podaży pieniądza musi być zmieniana (powiększana) z dwóch zasadniczych przyczyn. Po pierwsze, w miarę rozwoju gospodarki potrzeba więcej pieniędzy, więcej banknotów i monet. Po drugie, pieniądz jak każdy towar materialny zużywa się w czasie, jest niszczony (np. w pożarach) itp. Zauważmy, że ta pierwsza przyczyna jest ściśle związana z popytem na pieniądz. Gdy gospodarka się rozwija, to ludzie biorą kredyty zarówno inwestycyjne, jak i konsumpcyjne, robią duże zakupy, czyli rośnie popyt na pieniądz. I odwrotnie popyt spada, gdy mamy stagnację lub recesję w gospodarce.

W gospodarce bezgotówkowej, gdy (prawie) każda transakcja jest elektronicznie rejestrowana, sytuacja zmienia się radykalnie, bo wtedy w ...