Rynek finansowy: Pierwszy krok w tworzeniu unii bankowej?

Eugeniusz Gostomski

Celem wspólnego nadzoru bankowego jest niedopuszczenie do sytuacji, że banki nie są należycie kontrolowane, jak miało to miejsce w ostatnich latach w Hiszpanii czy Irlandii, gdzie część instytucji kredytowych popadła w takie trudności, że albo musiały upaść, albo ratowały je pieniądze podatników. Nadzór europejski ma rozpocząć funkcjonowanie 14 marca 2014 r. Od tego kraje zasilające europejski fundusz ratunkowy EMS uzależniają wypłatę środków bankom borykającym się z olbrzymimi trudnościami finansowymi.

Mało udolne próby

Ze znaczenia wspólnego nadzoru bankowego dla krajów strefy euro zdawali sobie sprawę już twórcy wspólnej waluty europejskiej. Na początku lat 90. ub. w., gdy krystalizowała się wspólna waluta europejska i zarysowywał kształt strefy euro, Francja nalegała na powierzenie Europejskiemu Bankowi Centralnemu sprawowania nadzoru nad bankami unijnymi, ale do tego w trosce o niezależność EBC nie dopuściły Niemcy. Nadzór nad bankami, w tym prowadzącymi działalność w skali międzynarodowej, pozostał na szczeblu krajowym.

To był błąd, co uwidoczniło się, gdy strefę euro dotknął globalny kryzys gospodarczy i finansowy. Uwidocznił on z całą ostrością dwie prawdy:

• Krajowe władze nadzorcze nie są w stanie kontrolować ryzyka ponoszonego przez krajowe grupy bankowe prowadzące działalność na rynkach międzynarodowych. Ryzyka tego w wielu przypadkach w dobie kryzysu nie mogły udźwignąć same banki, np. spośród niemieckich największe straty poniosły te, które były szczególnie aktywne na zagranicznych rynkach papierów wartościowych: Commerzbank, Hypo Real Estate i Landesbanken. Przed bankructwem uratowała je tylko olbrzymia pomoc finansowa państwa.
• Upadłość dużych banków, a najczęściej są nimi te prowadzące działalność w skali globalnej, stanowi olbrzymi wstrząs dla realnej sfery gospodarczej i samej wspólnej waluty europejskiej. Aby do tego nie dopuścić, rządy wzmacniają ich kapitał i udzielają im olbrzymich gwarancji, co z kolei prowadzi do kryzysu zadłużeniowego.

Na gruncie doktryny o konieczności ścisłego rozgraniczenia polityki pieniężnej, za którą w krajach eurolandu odpowiedzialny jest EBC, od nadzoru bankowego w ramach Unii Europejskiej utworzono w 2010 r. w pełni niezależny od EBC Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority – EBA) z siedzibą w Londynie. Rozpoczął on działalność z początkiem 2011 r. Po naciskach Niemiec i Wielkiej Brytanii, niezgadzających się na przekazanie realnego nadzoru nad bankami na szczebel paneuropejski, kompetencje EBA zostały mocno ograniczone i w efekcie nie ma on wiele do powiedzenia. Jest to stosunkowo mały urząd zatrudniający zaledwie kilkadziesiąt osób (dla porównania brytyjski czy niemiecki urząd nadzoru finansowego zatrudnia około 1000 pracowników), którego głównym zadaniem jest opracowywanie i przekazywanie do realizacji wiążących standardów technicznych dla krajowych nadzorców bankowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Do funkcji EBA należy też rozstrzyganie sporów między krajowymi nadzorcami w związku z działalnością transgraniczną jakiegoś banku. Nie ma on jednak kompetencji do bezpośredniego nadzorowania banków, nawet ...