Rynek finansowy: Łaski: primum non nocere

Maria Dunin-Wąsowicz

Jak go uniknąć? Nie będzie to możliwe bez rzetelnego wyjaśnienia wszystkich spraw, które są za kryzys odpowiedzialne. A nie jest to, wbrew oczekiwaniom Europejczyków, proste. Szczególnie zacięty spór na ten temat toczą monetaryści z neokeynesistami. Pierwsi twierdzą, że kryzys jest efektem nieodpowiedzialnej polityki rządów i są zwolennikami zdecydowanych oszczędności w strefie euro. Keynesizm odrzuca te wyjaśnienia. Dowodzi, że nie wystarczy ograniczyć diagnozy kryzysu do fiskalnej rozrzutności krajów Pasa Południa oraz Irlandii. Gdyby była właściwa konsolidacja finansów publicznych tych państw, dawno rozwiązałaby obecne problemy. Tak się nie stało.

Do grona osób domagających się publicznie korekty polityki fiskalnych oszczędności dołączył ostatnio prof. Kazimierz Łaski – postkeynesista. W czasie swojej niedawnej wizyty (czerwiec 2012) w Polsce (opuścił ją na stałe w 1968 r.) dowodził, iż źródłem obecnego fiskalizmu jest brak uporządkowania podejścia do dwóch problemów. Pierwsze wymaga korekty instytucjonalnego modelu funkcjonowania unii walutowej. W obecnym kształcie prowadzi do łamania jej równowagi budżetowej. Drugie zakłada odrzucenie prawa do merkantylizmu wewnątrz strefy euro. Fałszywe postrzeganie obu kwestii, mówi Łaski, prowadzi do błędnej diagnozy przyczyn kryzysu „… oraz wynikającej z niej kuracji, która przeczy podstawowej zasadzie primum non nocere”… gospodarce i państwu”.

Problem I: instytucje SE i nierównowaga

Konstrukcja unii gospodarczo-walutowej zaprojektowanej w traktacie z Maastricht w 1992 r. otrzymała charakter asymetryczny. To oznacza, że od 1 stycznia 1999 r. państwa UE zaczęły prowadzić wspólną, scentralizowaną politykę pieniężną i jednocześnie zdecentralizowaną, własną politykę fiskalną. Wspólna polityka monetarna miała służyć poprawie zewnętrznej dyscypliny rynkowej. Autonomicznej polityce fiskalnej przypisano zadanie zwiększenia wewnętrznej dyscypliny makroekonomicznej.

Asymetryczność zawiodła. Dlaczego? Dość powiedzieć, że członkostwo w unii walutowej ze wspólną polityką pieniężną bywa kosztowne. Koszty nie pojawiają się ...