Raport ZBP: „Polska i Europa – wyzwania i zagrożenia”

W ostatnich pięciu latach Polska należała do jednych z najbardziej dynamicznie rozwijających się krajów Unii Europejskiej ze średnim przeciętnym wzrostem PKB na poziomie 3,1 proc. Optymistyczna jest również prognoza Międzynarodowego Funduszu Walutowego na następne lata, gdzie przewiduje się wzrost do 3,5 proc. Przyspieszenie ma również dotyczyć gospodarek pozostałych krajów Europy, w tym Grecji 
i Cypru, które wciąż jeszcze wychodzą z kryzysu finansowego ubiegłej dekady.

W poprzednich latach znajdowaliśmy się również wśród liderów eksportu. Od 2010 r. do 2015 r. średnie roczne tempo sprzedaży towarów zagranicę wynosiło 7,4 proc. Poprawiał się również bilans handlowy, co wynikało z nieco mniejszego wzrostu importu (średnio 6,1 proc.) W przeciągu najbliższych pięciu lat trend ten będzie się stopniowo zmieniać na niekorzyść dla bilansu handlowego.

Zgodnie z raportem, dotychczasowy spadek bezrobocia w Polsce zatrzyma się i odnotuje niewielki wzrost, średnio o 0,2 pp. Bezrobocie będzie również spadać wolniej m.in. na Litwie, Łotwie i w Estonii. Największy przyrost ludzi bez pracy odnotują Szwecja i Czechy. W latach 2016-2021 Polska pozostanie wśród krajów najwolniej zadłużających się, choć odnotuje niewielki wzrost długu publicznego w relacji do PKB (o 4,4 pp). Wskaźnik ten poprawi się m.in. w Grecji.

Z niepokojem należy spoglądać na informacje odnośnie oszczędności krajowych. W tej kategorii Polska znajduje się na jednym z ostatnich miejsc w Europie. W ubiegłych latach średnia stopa oszczędności wyniosła 17,7 proc. w stosunku do PKB, podczas gdy liderzy (Szwedzi, Holendrzy i Irlandczycy) uzyskali wynik powyżej 29 proc. Prognoza na następna lata jest nieco bardziej optymistyczna (18,5 proc.), choć wciąż pozostanie istotny dystans między najbardziej oszczędnymi państwami a Polską. Niekorzystne są także dane obrazujące oszczędzanie w gospodarstwach domowych. W porównaniu z 2006 r. wskaźnik ten spadł o ponad 5 pp. 
i obecnie wynosi 1 proc. W gorszej sytuacji są jedynie Duńczycy, których oszczędności domowe utrzymały się na poziomie 0,7 proc.

Niemniej alarmujące są wnioski dotyczące sektora bankowego. W szczególności trzeba zwrócić uwagę na drastyczny spadek współczynnika rentowności banków (ROE), który w przeciągu 12 miesięcy osiągnie poziom -3,33 proc. Ponadto, na tle niektórych branż w Europie (m.in. deweloperskiej i farmaceutycznej), zwrot z kapitału własnego polskiego sektora bankowego jest relatywnie bardzo niski. Według prognozy, 
w najbliższym czasie wzrosną również koszty funkcjonowania sektora bankowego. Spodziewany jest wzrost tego wskaźnika o 2,55 proc. Istotne dla ukazania stopnia rozwoju systemu bankowego w Polsce i edukacji 
w tym obszarze są dane dotyczące ubankowienia. W 2014 r. tylko 77 proc. Polaków powyżej 15. roku życia posiadało konto w banku. Mniejszy odsetek dotyczy tylko Słowacji, Węgier i Bułgarii.

Jednym z najważniejszych zagrożeń dla polskiego sektora bankowego będzie jego nadmierne obciążenie. Wprowadzenie dodatkowych wymogów grozi ograniczeniem możliwości finansowania rozwoju gospodarczego. Dodatkowo, zmniejszy się dostępność produktów bankowych, co w konsekwencji będzie miało przełożenie na kondycję całej gospodarki. Taki scenariusz jest bardzo prawdopodobny, zwłaszcza 
w momencie relatywnie wysokiego wzrostu PKB. Zwiększony koszt funkcjonowania systemu bankowego może również wpłynąć negatywnie na stopień absorpcji środków z Unii Europejskiej. Istnieje ponadto zagrożenie, że branża bankowa ucierpi z powodu kolejnych regulacji o charakterze fiskalnym.

Poważnym zagrożeniem dla stabilności systemu finansowego jest niebezpieczeństwo podjęcia złych decyzji politycznych w zakresie rozwiązania problemu kredytów CHF. Raport podkreśla istotę wybrania profesjonalnych i realistycznych rozwiązań w tym obszarze. Działania wprowadzone dotychczas stanowią dowód takiego podejścia.

Niepokojące dla systemu finansowego w Polsce pozostają wciąż zawirowania na arenie międzynarodowej, w szczególności konsekwencje Brexitu, konfliktu zbrojnego na wschodzie Ukrainy oraz niestabilna sytuacja geopolityczna na Bliskim Wschodzie.

Do najważniejszych wyzwań branży bankowej w Polsce należy w pierwszej kolejności zwiększenie potencjału poszczególnych podmiotów. Eksperci informują o potrzebie dopasowania produktów bankowych do obecnych zachowań finansowych Polaków, uwzględniając przede wszystkim niską skłonność do oszczędzania, ale i determinanty makroekonomiczne (np. niskie stopy procentowe). Kwestia rozwiązania problemu niedopasowania jest warunkiem dalszego rozwoju gospodarczego Polski.

Sektor bankowy w Polsce nie będzie konkurencyjny, jeśli nie zmienią się wskaźniki związane 
z ubankowieniem. Istotne jest również utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa teleinformatycznego w instytucjach. W tym obszarze nieocenione mogą być doświadczenia innych gospodarek, m.in. Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

Usługi banków stanowić będą klucz do efektywnego wykorzystania środków pochodzących z obecnej perspektywy finansowej unijnych funduszy strukturalnych. Istnieje jednak potrzeba zachowania równowagi zasad ekonomicznych z korzyścią zarówno dla beneficjentów, jak i sektora finansowego. Nadmierna regulacja w tym zakresie może być zagrożeniem dla procesu absorpcji środków unijnych.

Związek Banków Polskich