Raport specjalny – „Ranking największych banków w Polsce”: Kompleksowe źródło wiedzy o zagrożeniach

Kompleksowym źródłem wiedzy o zagrożeniach najróżniejszego rodzaju, jak również nieocenioną bazą informacji o wiarygodności finansowej obecnych i potencjalnych kontrahentów są prowadzone przez Związek Banków Polskich Systemy Wymiany Informacji. Zaczątkiem tego bezprecedensowego przedsięwzięcia był utworzony w roku 1992 System BANKOWY REJESTR, będący pierwszą na polskim rynku instytucją gromadzącą, przetwarzająca i udostępniająca dane na temat kredytów przeterminowanych powyżej 60 dni. Instrument ten funkcjonuje do chwili obecnej, stanowiąc cenne narzędzie tzw. preselekcji wniosków kredytowych, czyli wstępnej ich weryfikacji w celu odrzucenia ewidentnie niewiarygodnych kredytobiorców bez konieczności przeprowadzania pełnego scoringu.

Siła i kompletność

Dostęp do bazy danych online w czasie rzeczywistym i niewysoka, stała opłata za korzystanie z zasobów sprawiają, iż z BANKOWEGO REJESTRU – wbrew nazwie – korzystają dziś nie tylko banki. Również instytucje pożyczkowe, które od pewnego czasu zostały zobowiązane do oceny zdolności kredytowej, mogą dokonywać ich sprawdzenia w systemie ZBP. BANKOWY REJESTR pełni również nieocenioną role w procesie dochodzenia należności od nierzetelnych klientów sektora finansowego. Osoba lub podmiot ujęte w bazie nie mają, co do zasady, szans na zaciągnięcie kredytu lub otrzymanie pożyczki, zaś dzięki możliwości udostępniania danych z rejestru za pośrednictwem Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor o zaległościach dowiedzą się też operatorzy telekomunikacyjni, ubezpieczyciele, dostawcy energii elektrycznej bądź gazu i firmy udzielające kredytu kupieckiego.

O sile BANKOWEGO REJESTRU i kompletności zgromadzonych w nim zasobów najlepiej świadczą same liczby: obecnie w Centralnej Bazie Danych znajduje się 1 mln 970 tys. 470 rekordów, zawierających informacje o zagrożonych lub utraconych kredytach na kwotę co najmniej 200 zł w przypadku konsumentów i 500 zł w odniesieniu do instytucji oraz indywidualnych przedsiębiorców.

Kompletna baza o utraconych dowodach tożsamości

Dynamicznemu rozwojowi polskiej bankowości na przestrzeni minionego ćwierćwiecza towarzyszyło ujawnianie nowych, nieznanych wcześniej zagrożeń i problemów. Odpowiedzą na te wyzwania było tworzenie kolejnych systemów wymiany informacji, pozwalających na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa nie tylko samych instytucji finansowych, ale w wielu przypadkach również ich klientów. Przykładem takiego narzędzia, pozwalającego na skuteczną ochronę obydwu stron przed wyłudzeniami kredytowym dokonywanymi przez przestępców z użyciem skradzionych bądź utraconych dowodów tożsamości jest uruchomiony w roku 1997 System DOKUMENTY ZASTRZEŻONE. Zgłoszenie utraty dowodu osobistego, paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość skutecznie uniemożliwia złodziejom zaciągnięcie kredytu lub pożyczki na cudze konto. W systemie uwzględniane są również przypadki kradzieży kart płatniczych; w wielu przypadkach karta, jako dokument spersonalizowany, traktowana jest przez sklepy i usługodawców jako dowód tożsamości. Warto podkreślić, że beneficjentami systemu mogą być nie tylko aktualni klienci banków. Zgłoszenie przyjmują wszystkie placówki bankowe również od osób nieposiadających konta, które dotychczas nie korzystały z żadnych usług sektora finansowego. Tylko w pierwszym kwartale tego roku do bazy trafiły informacje o przeszło 28 tys. skradzionych lub zagubionych dokumentach, zawierających dane osobowe.

Każdego dnia DOKUMENTY ZASTRZEŻONE wzbogacały się o 312 nowych rekordów. W ciągu kolejnych lat funkcjonowania, system stał się najbardziej kompletną bazą danych o utraconych dowodach tożsamości. W bazie systemu znajduje się łącznie 1 mln 855 tys. 734 dowodów osobistych, praw jazdy, paszportów, a nawet dowodów rejestracyjnych pojazdów czy legitymacji służbowych. Najlepszym dowodem na skuteczność DOKUMENTÓW ZASTRZEŻONYCH jest liczba oszustw udaremnionych dzięki wykorzystaniu rejestru. Tylko w roku 2017 odnotowano 7 tys. takich przypadków na łączną kwotę przeszło 42 mln zł. Z bazy korzystają dziś nie tylko podmioty z sektora finansowego, ale również dziesiątki innych firm, takich jak dostawcy mediów czy operatorzy telekomunikacyjni, a jednostki samorządu terytorialnego i policja zalecają zastrzeganie dokumentów osobom poszkodowanym przez przestępców.

Pojazdy i przedmioty

Poważnym zagrożeniem dla banków, instytucji pożyczkowych i towarzystw leasingowych jest również niepewna przeszłość przedmiotów finansowania, w szczególności tych najbardziej kosztownych, w rodzaju pojazdów, skomplikowanych maszyn czy urządzeń elektronicznych. Ryzyko wystąpienia wady prawnej można w tym przypadku znacząco ograniczyć, korzystając z dwóch baz danych prowadzonych w ramach Systemów Wymiany Informacji: POJAZDY i SWIP (System Wymiany Informacji o Przedmiotach).

Pierwszy z rejestrów działa na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy Związkiem Banków Polskich a Komendą Główną Policji, dzięki któremu do rejestru ZBP trafiają policyjne informacje o zgłoszonych przestępstwach przeciwko mieniu, których przedmiotem był pojazd mechaniczny bądź maszyna samobieżna. W bazie POJAZDY znajdują się nie tylko dane obiektów skradzionych, ale również samochodów, motocykli i maszyn utraconych wskutek innych czynów zabronionych, jak oszustwo, wyłudzenie czy przywłaszczenie. Gama pojazdów uwzględnianych w systemie jest praktycznie nieograniczona, obejmuje również tak niestandardowy sprzęt, jak kolejki turystyczne czy skutery śnieżne i wodne, a nawet większe jednostki pływające w rodzaju jachtów.

Rejestr odnotowuje również numery identyfikacyjne istotnych części i podzespołów pochodzących ze skradzionych aut bądź innych wehikułów, jeżeli tylko taki numer ujęty został w policyjnych zasobach. Ma to szczególne znaczenie w obecnych realiach, kiedy gros kradzionych w Polsce pojazdów przeznaczanych jest na części zamienne, a w dowodach rejestracyjnych od kilku już lat nie figuruje numer silnika. Odrębny podzbiór bazy POJAZDY stanowią informacje o skradzionych bądź utraconych tablicach rejestracyjnych, które mogą być wykorzystane do popełniania dalszych przestępstw, również na szkodę instytucji finansowych.

Skutecznej eliminacji fraudów leasingowych służy również SYSTEM WYMIANY INFORMACJI O PRZEDMIOTACH (SWIP). Baza odnotowuje próby wyłudzeń na szkodę instytucji leasingowych, zawiera również cenne informacje na temat schematów działania najczęściej stosowanych przez oszustów, ze szczególnym uwzględnieniem nowych modeli przestępczej aktywności w tym obszarze. Ważnym elementem SWIP jest wreszcie baza środków trwałych, finansowanym przez firmy leasingowe, uwzględniająca cechy identyfikacyjne poszczególnych przedmiotów, w tym numery VIN pojazdów i numery seryjne pozostałych składników mienia. Elementem systemu jest forum dyskusyjne, w którym przedstawiciele branży mogą wymieniać się informacjami na temat zagrożeń.

Wskazane powyżej przykłady to zaledwie kilka spośród 14 Bankowych Systemów Wymiany Informacji, i nie jest to bynajmniej ich ostateczna liczba. Nowe wyzwania, jakie bez wątpienia przyniesie globalizacja, dynamiczny rozwój technologii teleinformatycznych czy ofensywa ze strony cyberprzestępców przyniosą najpewniej efekt w postaci kolejnych baz danych i rejestrów, odpowiadających na najbardziej aktualne wyzwania dla sektora i jego klientów. Cel jest jeden: zapewnić na tyle kompletny zasób danych, by szybkość i sprawność zawierania umów z klientami nie odbywała się ze szkodą dla bezpieczeństwa, zarówno samych instytucji finansowych, jak i ich klientów.