Raport specjalny – „Ranking największych banków w Polsce”: Dobre czasy dla banków

Artur Król

Autorzy „Raportu o sytuacji banków w 2017 r.”, przygotowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, wskazują na znaczne przyspieszenie tempa wzrostu polskiej gospodarki oraz utrzymujące się ożywienie u głównych naszych partnerów handlowych. Warunki te, ich zdaniem, korzystnie wpływają na rozwój sektora bankowego (według wstępnych szacunków GUS tempo wzrostu PKB wyniosło 4,6% wobec 2,9% w 2016 r., a bieżąca projekcja NBP wskazuje, że tempo wzrostu PKB w latach 2018-2020 wyniesie odpowiednio: 4,6%, 4,2% i 3,8%). W raporcie podkreślono także, że w otoczeniu zewnętrznym polskiej gospodarki znajduje się wiele źródeł niepewności i potencjalnego ryzyka, a realizacja niekorzystnych scenariuszy może prowadzić do wzrostu awersji do ryzyka, osłabienia złotego, zwiększenia premii za ryzyko dla polskich aktywów, zaś w przypadku kumulacji negatywnych zjawisk może dojść do pogorszenia koniunktury w Polsce (w ocenie NBP głównym źródłem niepewności i ryzyka są: ewentualne osłabienie koniunktury w USA lub w strefie euro, ceny ropy naftowej na światowych rynkach, ewentualne wyhamowanie procesów integracyjnych w gospodarce światowej oraz zmiany podaży na krajowym rynku pracy).

Stabilna baza kapitałowa

W 2017 r. odnotowano dalsze wzmocnienie bazy kapitałowej banków. Fundusze własne wzrosły z 175,5 mld zł na koniec 2016 r. do 198,1 mld zł na koniec 2017 r., tj. o 12,9%; współczynnik kapitału Tier I wzrósł z 16,1% do 17,3%, a łączny współczynnik kapitałowy z 17,7% do 19,0% – możemy przeczytać w „Raporcie o sytuacji banków w 2017 r.” wydanym przez KNF. Zwraca on uwagę, że wzmocnieniu bazy kapitałowej służą zalecenia w sprawie polityki dywidendowej w tym: aktualizacja zaleceń w sprawie dodatkowego wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka związanego z portfelem walutowych kredytów dla gospodarstw domowych zabezpieczonych hipotecznie; podwyższenie od grudnia 2017 r. do 150% wagi ryzyka dla ekspozycji zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości mieszkalnej, w przypadku której wysokość raty kapitałowej lub odsetkowej uzależniona jest od zmian kursu waluty lub walut innych niż waluty przychodów osiąganych przez dłużnika; podwyższenie od stycznia 2018 r. bufora zabezpieczającego do 1,875% oraz nałożenie bufora ryzyka systemowego w wysokości 3,0% z zastosowaniem do wszystkich ekspozycji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W otoczeniu zewnętrznym polskiej gospodarki znajduje się wiele źródeł niepewności i potencjalnego ryzyka, a realizacja niekorzystnych scenariuszy może prowadzić do wzrostu awersji do ryzyka, osłabienia złotego, zwiększenia premii za ryzyko dla polskich aktywów, zaś w przypadku kumulacji negatywnych zjawisk może dojść do pogorszenia koniunktury w Polsce.

Dobra płynność

Sytuacja w zakresie bieżącej płynności pozostaje dobra – głosi raport KNF. Podstawowe miary płynności pozostawały w 2017 r. względnie stabilne i utrzymywały się na zadowalających poziomach (dodatnia luka płynności krótkoterminowej uległa nieznacznemu zwiększeniu z 198,9 mld zł na koniec 2016 r. do 206,6 mld zł na koniec 2017 r., współczynnik płynności krótkoterminowej marginalnie się obniżył z 1,62 do 1,60, ale znacznie przekraczał wymagane minimum określone na poziomie 1,00). Jednocześnie wszystkie banki spełniały obowiązującą normę LCR na poziomie 80% (w przypadku banków spółdzielczych część z nich nie spełniała wymaganej normy na poziomie jednostkowym, ale były one członkami IPS i miały zgodę KNF na stosowanie grupowej normy LCR, która była przestrzegana). Zdaniem autorów raportu, utrzymuje się nadwyżka depozytów sektora niefinansowego nad kredytami udzielonymi temu sektorowi (na koniec 2017 r. relacja kredytów do depozytów tego sektora wynosiła 93,9% wobec 94,7% na koniec 2016 r.). Pomimo zadowalającej sytuacji w zakresie bieżącej płynności, KNF zaleca jednak bankom działania zmierzające do wzrostu stabilności źródeł finansowania.

Wzrost skali działania

Przyspieszenie tempa wzrostu gospodarki sprzyjało zwiększeniu skali działania sektora bankowego w niektórych obszarach. W 2017 r. zanotowano nominalny przyrost sumy bilansowej o 70,4 mld zł, tj. o 4,1% – był on niższy niż w 2016 r., ale wynikało to z umocnienia złotego względem walut głównych. Po wyeliminowaniu wpływu zmian kursów walut względem złotego przyrost – 107,2 mld zł, tj. o 6,4% – okazał się wyższy niż rok wcześniej. Głównymi obszarami przyrostu po stronie aktywów były kredyty dla sektora niefinansowego i instrumenty dłużne, a po stronie zobowiązań depozyty sektora niefinansowego oraz emisje własne.

Banki kontynuowały działania zmierzające do wzrostu efektywności działania – poprzez optymalizację zatrudnienia i sieci sprzedaży. Proces ten został wzmocniony przez dokonane w minionych okresach przejęcia i fuzje oraz rozwój bankowości elektronicznej. W rezultacie w 2017 r. doszło do zmniejszenia liczby zatrudnionych w sektorze bankowym (o 4,4 tys. osób) oraz sieci sprzedaży (o 1083 placówki). Poziom koncentracji nie uległ istotnej zmianie (udział 10. największych banków w aktywach sektora, kredytach dla sektora niefinansowego oraz depozytach sektora niefinansowego marginalnie się obniżył i na koniec 2017 r. wynosił odpowiednio 70,1%, 69,8% i 74,6%). Kluczową zmianą, jaka nastąpiła w minionym roku w strukturze sektora bankowego było zwiększenie udziału inwestorów krajowych w aktywach sektora bankowego powyżej 50%, co nastąpiło na skutek przejęcia kontroli nad Bankiem Pekao S.A. przez PZU S.A. i PFR S.A. W rezultacie po raz pierwszy od 1999 r. udział inwestorów krajowych w aktywach sektora bankowego był wyższy od udziału inwestorów zagranicznych (na koniec ub.r. wynosił 54,5%).

Wynik finansowy na poziomie 2016 r.

Wynik finansowy netto sektora bankowego w 2017 r. wyniósł 13,6 mld zł, tj. o 1,7% mniej niż w poprzednim roku. Na wynik składały się zyski netto 598 banków w kwocie 14,5 mld zł oraz straty netto 18 banków (12 komercyjnych, w tym 8 oddziałów instytucji kredytowych oraz 6 banków spółdzielczych) o wartości 0,8 mld zł. Suma bilansowa wzrosła w skali roku o 4,1% i wyniosła 1 777 mld zł. Wartość kredytów dla sektora niefinansowego zwiększyła się o 3,2% do 1 040,3 mld zł, a depozytów o 4,0% do kwoty 1 062,5 mld zł – podał GUS w raporcie „Wyniki finansowe banków w 2017 r.”. Wynik działalności bankowej wyniósł 61,6 mld zł, tj. o 4,2% więcej niż w 2016 r. Wynik z tytułu odsetek wzrósł o 12,1% do poziomu 42,5 mld zł, a wynik z tytułu opłat i prowizji zwiększył się o 9,2% do 13,7 mld zł. Łączny wynik z tytułu aktywów i zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu oraz z tytułu różnic kursowych netto zmniejszył się o 20,2%, osiągając wartość 3,3 mld zł, a przychody banków z tytułu dywidend były niższe o 10,7% i wyniosły 1,2 mld zł.

Koszty działania banków wzrosły w 2017 r. o 4,2% do 32,9 mld zł. Koszty pracownicze stanowiły 50,4%, tj. 16,6 mld zł (wzrost o 5,7%). Koszty ogólnego zarządu zwiększyły się o 2,8% do 16,3 mld zł, głównie z powodu kosztów z tytułu podatku od niektórych instytucji finansowych oraz kosztów informatycznych.

Odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości aktywów finansowych wyniosły 8,3 mld zł (o 7,8% więcej), z czego 99,3% tej wartości zostało przeznaczone na pokrycie utraty wartości kredytów i pożyczek. Wynik z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych obniżył się o 19,7% do 2 mld zł. W rezultacie wynik z działalności operacyjnej zwiększył się o 0,3 mld zł (o 1,8%) i osiągnął wartość 18,4 mld zł. Podatek dochodowy dotyczący działalności kontynuowanej wyniósł 4,8 mld zł (wzrost o 13,8%) – napisano w raporcie.

Największą pozycją aktywów były kredyty i inne należności, ich wartość wyniosła 1 236,7 mld zł (wzrost o 3,6%) i stanowiły one 69,6%. Po stronie pasywów dominującą pozycją były zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu. Osiągnęły one 1 504,9 mld zł (o 3,4% więcej niż rok wcześniej), co stanowiło 84,7% całości. Kapitały własne zwiększyły się o 11,2% do 204,3 mld zł, a ich udział w pasywach wyniósł 11,5%.

Wartość kredytów udzielonych przez banki sektorowi niefinansowemu oraz sektorowi instytucji rządowych i samorządowych 31 grudnia 2017 r. wyniosła 1 140,4 mld zł – wzrosła o 3,1% w porównaniu do stanu o rok wcześniej. Kredyty udzielone sektorowi niefinansowemu stanowiły 91,2% tej kwoty i wyniosły 1 040,3 mld zł (wzrost o 3,2%), w tym kredyty dla przedsiębiorstw – 365,8 mld zł (wzrost o 6,1%) i dla gospodarstw domowych – 667,5 mld zł (więcej o 1,7%). Kredyty dla przedsiębiorstw w większości (56,5%) zaciągnęły MŚP. Kredyty udzielone na nieruchomości mieszkaniowe (390,9 mld zł, w tym 107,1 mld zł w CHF) oraz kredyty konsumpcyjne osób prywatnych (147,0 mld zł) stanowiły łącznie 80,6% kredytów gospodarstw domowych – poinformowano w raporcie.

Depozyty sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych 31 grudnia 2017 r. osiągnęły łączną wartość 1 131,5 mld zł (wzrost o 4,3%), z tego depozyty sektora niefinansowego wyniosły 1 062,5 mld zł (więcej o 4,0%), a depozyty sektora instytucji rządowych i samorządowych 69,0 mld zł (wzrost o 8,6%). W porównaniu do stanu na 31 grudnia 2016 r. odnotowano wzrost łącznej wartości depozytów bieżących o 13,1% i spadek depozytów terminowych o 7,0%. Wartość depozytów bieżących i depozytów terminowych sektora niefinansowego zmieniła się w podobnym zakresie, zaś wartość depozytów bieżących sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrosła o 13,3%, a depozytów terminowych tego sektora zmniejszyła się o 1,1%. Udział depozytów terminowych w łącznej kwocie depozytów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszył się w skali roku o 4,7 pkt. proc. (do 38,9%). W sektorze niefinansowym udział depozytów terminowych obniżył się o 4,8 pkt. proc. (do 39,6%), a w sektorze instytucji rządowych i samorządowych o 2,9 pkt. proc. (do 29,6%) – podano w raporcie.