Raport Specjalny | Bezpieczny Bank | Współczesne wyzwania AML

Bohdan Szafrański

Przeciwdziałanie przestępstwom gospodarczym i finansowym to jeden z priorytetów UE w walce ze zorganizowaną przestępczością. Ma temu służyć program EMPACT (Europejska Multidyscyplinarna Platforma Przeciwko Zagrożeniom Przestępstwami) na lata 2022–2025. Skalę problemu trudno jest oszacować; Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) szacuje, że każdego roku prane jest od 2 do 5% światowego PKB. To oznaczałoby od 715 mld do 1,87 bln euro rocznie, a bardzo prawdopodobne, iż ten wolumen jest znacznie wyższy.

30 maja br. Europol poinformował, iż władze Włoch i Hiszpanii aresztowały 33 podejrzanych w ramach akcji przeciwko działającej na całym świecie siatce przestępczej zajmującej się praniem brudnych pieniędzy. W tym przypadku producenci narkotyków dostarczali je włoskim nabywcom jako formę kredytu. Zyski generowane ze sprzedaży w Europie były odbierane przez pośredników, wprowadzane do firm i wykorzystywane do zamawiania towarów, np. telefonów komórkowych z Chin. Te z kolei wysyłano do Stanów Zjednoczonych, a następnie transportowano do Kolumbii, gdzie były oferowane na rynku za peso. Taka usługa prania brudnych pieniędzy oparta na handlu, znana jest jako „wymiana peso na czarnym rynku”. Przykład ten pokazuje, z jak złożonymi powiązaniami muszą się dziś mierzyć systemy AML w bankach.

Coraz niższa skuteczność!

Jak podaje raport „Basel AML Index 2023”, opracowywany przez Międzynarodowe Centrum Odzyskiwania Aktywów (ICAR) w Bazylejskim Instytucie Zarządzania, średni globalny poziom ryzyka ML/TF (Money Laundering and Terrorist Financing) wzrósł z 5,25 w 2022 r. do 5,31 w 2023 r. (10 oznacza maksymalne ryzyko). Analiza danych Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) wskazuje na ciągły spadek skuteczności systemów AML/CFT na całym świecie. W ciągu ostatnich dwóch lat wskaźniki efektywności spadły z już i tak niskiego poziomu 30% do 28%. W ocenie autorów raportu, najmniej skuteczne działania obejmują obszary kluczowe dla AML/CFT, czyli: wykorzystywanie organizacji non profit do finansowania terroryzmu, przejrzystość beneficjentów rzeczywistych, nadzór, ściganie, konfiskata i środki mające na celu zapobiegać profilowaniu broni masowego rażenia. Zwrócili także uwagę na to, że państwa muszą zwiększyć podejmowane wysiłki, aby móc zrozumieć ewolucję i ryzyko przestępstw finansowych związanych z nowymi technologiami – zwłaszcza kryptowalutami i innymi aktywami wirtualnymi.

Jedynie właściwe regulacje, nadzór i egzekwowanie przepisów mogą zapewnić wspieranie rozwoju sektora fintech przy jednoczesnej ochronie integralności finansowej systemu, konsumentów i inwestorów. Przykładem właściwego rozwiązania może być nowe rozporządzenie unijne w sprawie kryptowalut (MiCA), które ma na celu stworzenie kompleksowych ram regulacji kryptoaktywów. Jeśli chodzi o poziom ryzyka związanego z AML w państwach UE, jest on oceniany jako stosunkowo niski, niemniej średnia maskuje znaczące różnice pomiędzy poszczególnymi krajami. Jak twierdzą autorzy „Indexu” wiele krajów ma trudności w skutecznym nadzorze ...