Raport Specjalny | Horyzonty Bankowości 2022 – PwC | Dlaczego wskaźniki ESG powinny być częścią procedur KYC?

Úna Barrett
dyrektor w PwC Polska

Anna Kowalewska
wicedyrektor w PwC Polska

Znaczenie ESG w zarządzaniu ryzykiem

U źródeł koncepcji ESG leży potrzeba zapewnienia inwestorom porównywalnych informacji dotyczących pozafinansowych aspektów działalności i ich oceny. Instytucje finansowe mogą wykorzystywać ESG na potrzeby oceny i odpowiedniego zarządzania ryzykiem na poziomie klienta. Przemawiają za tym trzy podstawowe argumenty:

1). Świadomość ryzyka ESG a walka z przestępczością finansową

Globalne szacunki sugerują, że wpływy z działalności przestępczej, takiej jak nielegalne pozyskiwanie drewna, wypalanie ziemi czy praca przymusowa, mogą sięgać co roku setek miliardów USD. Wysoka rentowność w połączeniu z niskim poziomem świadomości dotyczącej czynników ESG wśród instytucji finansowych stwarza znaczne ryzyko niewykrycia przepływów z nielegalnych źródeł w systemie finansowym. W rezultacie regulatorzy i globalne organy nadzorcze, takie jak Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force – FATF), coraz bardziej koncentrują się na finansowych aspektach przestępstw środowiskowych i społecznych.

2). Rosnący nacisk organów regulacyjnych na ujawnienia i zarządzanie ryzykiem ESG

Sektor finansowy i organy regulacyjne są coraz bardziej świadome konieczności uwzględniania czynników ESG w swoich strategiach biznesowych i metodach nadzoru. Unia Europejska przoduje we wdrażaniu regulacji dotyczących ESG, nakładając dodatkowe obowiązki w zakresie ujawniania informacji dotyczących portfela aktywów oraz skłaniając instytucje finansowe do ponownej oceny swoich procesów zarządzania ryzykiem. W marcu 2021 r. Parlament Europejski przedstawił projekt dyrektywy, która wymaga od organizacji identyfikowania i przeciwdziałania niekorzystnemu wpływowi na prawa człowieka czy środowisko oraz stosowania dobrych praktyk zarządzania w ich łańcuchu wartości¹. Oczekuje się, że po zatwierdzeniu przepisy te będą miały zastosowanie również do firm świadczących usługi i produkty finansowe.

3). Powiązanie z niewłaściwymi praktykami ESG a utrata reputacji i konsekwencje prawne

Ze względu na to, że kwestie ESG zyskują coraz większe znaczenie w oczach opinii publicznej, negatywne postrzeganie partnerstw biznesowych instytucji finansowych i wynikające z tego szkody dla ich reputacji są nie mniej ważne niż ryzyko odpowiedzialności prawnej.

Badania przeprowadzone przez PwC wśród inwestorów na całym świecie wykazały, że wzrasta wśród nich zainteresowanie działaniami firm w obszarze ESG. Zdecydowana większość (75%) z 325 ankietowanych inwestorów wyraziła opinię, że spółki powinny zajmować się kwestiami ESG, nawet jeśli w perspektywie krótkoterminowej prowadzi to do obniżenia rentowności. Z drugiej strony, 50% stwierdziło, że pozbyłoby się swoich inwestycji ze spółek, które nie podejmują wystarczających działań w kwestiach związanych z ESG².

Rozszerzenie zakresu CDD klienta

Wiele procesów, które instytucje finansowe już wdrożyły w ramach swojego programu przeciwdziałania praniu pieniędzy (Anti-Money Laundering – AML), takich jak procedury KYC (Know Your Customer – KYC) można wykorzystać do wspierania analiz ESG, co przynosi szereg korzyści:

• Gromadzenie informacji: istniejące procedury, takie jak badanie dokumentacji i kontakty z klientami prowadzone przez analityków KYC, mogą być wykorzystywane do zbierania i przetwarzania danych dotyczących ESG, a docelowo wspierać proces raportowania i ujawnień dotyczących ESG. Wgląd w działalność biznesową klientów, jej wpływ na środowisko i kwestie społecznie, zasięg geograficzny oraz wewnętrzne procedury lub kontrole umożliwiają również analizę ekspozycji na ryzyko ESG.
• Niezależna weryfikacja: oceniając ryzyko ESG klientów, wiele instytucji finansowych opiera się często na niepełnych informacjach podawanych przez nich samych lub na ratingach od zewnętrznych dostawców. Dlatego dobrym źródłem jest niezależna weryfikacja informacji przeprowadzana w ramach procesu KYC, jak również przegląd wiadomości w celu identyfikacji ewentualnych niekorzystnych wydarzeń lub sygnałów ostrzegawczych.
• Ocena ryzyka: instytucje finansowe mogą włączyć komponent ESG do istniejącego procesu oceny ryzyka klienta np. poprzez uwzględnienie aspektów „E” i „S” w ramach „ryzyka branżowego”, klasyfikując działalność biznesową, która ma negatywny wpływ na środowisko lub stwarza podwyższone ryzyko naruszeń praw człowieka, a także poprzez uwzględnienie kwestii związanych z aspektem „G”, takich jak problemy związane z rzetelnością podatkową.

Kluczowe czynniki decydujące o powodzeniu oceny ESG

1. Metodyka stosowana w ramach analizy ESG przeprowadzanej w procesie CDD skupia się na identyfikacji ryzyka regulacyjnego i groźby utraty reputacji, które może pojawić się dla instytucji finansowych w wyniku powiązania z firmami zaangażowanymi w niekorzystne praktyki biznesowe. W osiągnięciu tego mogą pomóc im następujące kluczowe czynniki:
2. Zrozumienie podejścia klienta do kwestii ESG – w ramach procesu oceny klienta instytucje finansowe powinny przede wszystkim dążyć do poznania praktyk swoich klientów w zakresie ESG oraz sposobu zarządzania ryzykiem społecznym i środowiskowym.
3. Uwzględnianie właściwych wskaźników ryzyka – wskaźniki ryzyka stosowane wyłącznie w odniesieniu do przestępstw finansowych nie zawsze są wystarczające do zidentyfikowania problemów ESG. Instytucje finansowe powinny przyjąć zestaw wskaźników ryzyka specyficznych dla ESG. Mogą to zrobić np. poprzez przypisywanie poszczególnym branżom i krajom, w którym klient prowadzi działalność punktów ryzyka na podstawie ich potencjalnego zagrożenia nieodpowiednimi praktykami środowiskowymi, pracą przymusową etc.
4. Przyjęcie podejścia opartego na ryzyku – podejście do przeglądu i późniejszego monitorowania klientów z punktu widzenia ESG powinno być współmierne do poziomu ryzyka, jakie stwarzają. Aby to osiągnąć, instytucje finansowe powinny wdrożyć proces umożliwiający przypisywanie klientom oceny ryzyka ESG lub przynajmniej oznaczanie klientów, u których w trakcie przeglądu CDD zidentyfikowano czynniki wskazujące na ryzyko w obszarze ESG.
   4 Szerokie spojrzenie na działalność – kwestie związane z ESG mogą pojawiać się nie tylko w podstawowym obszarze biznesowym prowadzonej przez klienta działalności, ale także w jego łańcuchu dostaw. Choć działania podejmowane przez instytucje finansowe w zakresie analizy KYC podmiotów prawnych zazwyczaj nie obejmują tak szerokiego zakresu, to w ramach oceny wskaźników ESG warto takie podejście rozważyć. Może to obejmować uwzględnienie działalności spółek zależnych (zwłaszcza gdy dotyczy to dużej spółki holdingowej) czy włączenie głównych dostawców do procesu badania przekazu medialnego.
   

Dobre praktyki i rekomendacje

1. Prowadzenie rozszerzonego badania w stosunku do klientów podwyższonego ryzyka – dodatkowa weryfikacja i wymagania dokumentacyjne (np. odpowiednie certyfikaty branżowe), pogłębiony wywiad oraz zatwierdzenie przez zespoły ds. zgodności lub wyspecjalizowane zespoły doradcze ESG.
2. Zapewnienie, że czynniki ryzyka ESG są uwzględniane w ramach analizy doniesień medialnych – uwzględnienie terminów wskazujących na kwestie ESG w ciągach wyszukiwania negatywnych informacji i dopilnowanie, aby stosowane rozwiązania w zakresie wyszukiwania identyfikowały zdarzenia związane z ryzykiem ESG przy wyświetlaniu potencjalnych wyników.
3. Zapewnienie szkoleń z zakresu ESG – zwiększanie świadomości w zakresie kwestii ESG i udostępnianie analiz przypadków w ramach regularnych szkoleń z zakresu KYC i zgodności wymagań regulacyjnych pomaga pracownikom rozpoznać wrażliwe sektory i kraje, a także zidentyfikować sygnały alarmowe specyficzne dla ESG podczas oceny profili i dokumentacji obecnych i potencjalnych klientów.

¹Parlament Europejski, projekt dyrektywy Resolution of 10 March 2021 with recommendations to the Commission on corporate due diligence and corporate accountability.

²The Economic Realities of ESG, PwC, październik 2021, dostępny pod adresem: https://www.pwc.com/gx/en/services/audit-assurance/corporate-reporting/esg-investor-survey.html.