Prosumenci nadal główną siłą napędową rozwoju fotowoltaiki w Polsce?
Grzegorz Wiśniewski, prezes IEO zwrócił uwagę, że pomimo wyzwań takich jak: zwiększająca się od 2022 roku liczba odmów przyłączania do sieci i tzw. curtailmenty (ograniczenia pracy farm PV przyłączonych do sieci), ograniczenia administracyjne i spadających cen energii – sektor PV w Polsce w 2023 roku rozwijał się i wykazał odporność na różne zakłócenia.
Jak podano w Raporcie, w końcu 2023 roku polska fotowoltaika osiągnęła moc zainstalowaną na poziomie 17,08 GW, a na koniec I kwartału 2024 roku już 17,73 GW. To jest już nawet połowa potrzebnej nam w ciągu nocy mocy.
Fotowoltaika nadal jest liderem OZE w Polsce z około 60% mocy zainstalowanej w całym sektorze odnawialnych źródeł energii. W porównaniu z 2022 rokiem przyrost nowych mocy w wartościach bezwzględnych był podobny i wynosił ok. 4,6 GW, przy czym zmianie uległa struktura instalowanych mikroinstalacji (do 50 kW), małych instalacji (powyżej 50 kW) oraz rozpoznawanych jako „farmy” instalacji powyżej 1 MW. Ten pierwszy typ instalacji stanowi 66,3% całkowitych mocy.
Jednak, jak to ocenił Grzegorz Wiśniewski, analiza I kwartału 2024 roku wskazuje, że z dużym prawdopodobieństwem możemy spodziewać się dalszego wyhamowania lub ustabilizowania przyrostu mikroinstalacji. Przyczyny to: „mrożenie” cen energii dla odbiorców indywidualnych, wysoki poziom inflacji i wynikające z niego wyższe koszty kredytów bankowych oraz osłabienie pozycji ekonomicznej klasy średniej.
Zauważa się, że mikroinstalacje są obecnie o coraz większej mocy. Spowolnienie w tej grupie zrekompensował wzrost instalowanych mocy w małych instalacjach oraz farmach powyżej 1 MW, wynosząc odpowiednio 24,3% i 9,4%.
Najszybciej rośnie rynek farm powyżej 1 MW. Jak podano, w sumie 17 GW dużych farm ma warunki przyłączenia do sieci, co pokazuje na perspektywę rozwoju dużych instalacji. Na tle innych krajów Unii Europejskiej zajęliśmy czwarte miejsce pod względem przyrostu mocy PV w 2023 r. i awansowaliśmy na szóste miejsce pod względem skumulowanej mocy zainstalowanej.
Czytaj także: Raport IEO: ponad 40% przyrost nowych mocy zainstalowanych w fotowoltaice w 2023 roku
Konieczne jest magazynowanie energii
Jak stwierdzono, nowym zjawiskiem w Polsce jest narastający w latach 2023–2024 problem curtailmentu, szczególnie w szczytach generacji. Do tej nierynkowej formy zarządzania krzywą podaży energii coraz częściej ucieka się Operator Systemu Przesyłowego. Zjawisko to dotyczy głównie instalacji PV innych niż mikroinstalacje.
Zwraca się uwagę, że przy dużym nasyceniu rynku znaczenia nabierają rozwiązania zapewniające bardziej rozłożony w ciągu dnia profil produkcji energii. W tym bezpośrednie wykorzystywanie nadmiaru produkowanej energii oraz odraczanie w czasie jej wykorzystania dzięki magazynowaniu w krótkoterminowych magazynach energii elektrycznej typu „load shifting” o 2–4 godziny z pory południowej na popołudniową i wykorzystaniu magazynów ciepła (dobowe i sezonowe).
Z możliwości zakupu magazynów ciepła i prądu skorzystało prawie 9 tys. beneficjentów programu „Mój Prąd”. Jednak w większości mają one za małe pojemności, w tym zdarzają się też takie poniżej 5 kWh, ale pojawiają się również te o pojemności powyżej 20 kWh, które mogą już pełnić funkcję w systemie energetycznym.
Występując na konferencji Miłosz Motyka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska podkreślił, że podstawowym wyzwaniem jest dzisiaj zbilansowanie sieci oraz wykorzystanie nadwyżek energii i sieci przesyłowej. Rząd już podpisuje pierwsze umowy z operatorami sieci dystrybucyjnych na modernizację sieci elektroenergetycznych. W ciągu najbliższych lat rząd chce wydać na ten cel 85 mld zł w tym 64 mld zł do 2034 roku.
Miłosz Motyka zapowiedział wprowadzenie zmiany w kolejnej edycji programu Mój Prąd, która miałaby polegać na możliwości wprowadzenia obligatoryjnego magazynu energii przy instalowaniu fotowoltaiki. Jak stwierdził, ma to poprawić przede wszystkim atrakcyjność ekonomiczną i zaufanie do odnawialnych źródeł energii oraz w pełni wykorzystać idę prosumenta.
Wspomniał także o zwiększeniu atrakcyjności ekonomicznej instalacji, na przykład poprzez zwiększenie zwrotu nadpłaty z depozytu prosumenckiego z 20% do 30% dla tych, którzy będą rozliczali się w systemie godzinowym (nowym), a nie w miesięcznym, a także podnieść wartość tego depozytu o wskaźnik 1,23. Rozwiązania te mają trafić pod obrady Sejmu już na jesieni tego roku.
Czytaj także: Magazyny energii: boom dopiero przed nami
Debata o agrofotowoltaice i polskich innowacjach OZE
W trakcie dyskusji, uczestnicy Debaty prowadzonej przez Grzegorza Wiśniewskiego: Marta Głód, dyrektor ds. rozwoju projektów w OX2; Miłosz Motyka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska; Piotr Maciołek, członek zarządu Polenergia; Antoni Michalski, członek zarządu w Next2Sun Polska; Marek Wójcik, zastępca dyrektorki Przedstawicielstwa Korporacyjnego w Warszawie Ergo Hestia i Maciej Drobczyk, Country Manager w IBC Solar Polska –
rozmawiali między innymi o agrofotowoltaice, i o polskich rozwiązaniach takich jak konstrukcje pionowe, które pozwalają w niewielkim stopniu zajmować grunt rolny, a tym samym pozwalają rolnikom prowadzić dalej gospodarkę. To pokrycie od 1% do 2% powierzchni gruntu, czyli rolnik w dalszym ciągu może prowadzić uprawę, a jednocześnie dodatkowo produkować prąd. Podnosi to efektywność ekonomiczną wykorzystywanego gruntu i nie dotyczy to tylko gruntów gorszych klas.
Także poruszono sprawę ubezpieczenia działalności, w postaci chociażby ubezpieczenia od utraty zysków, które producent energii poniósł wskutek jej niedostarczenia z powodu pogody itp.
Jeśli chodzi o ceny paneli i elementów do ich montażu na rynku, to po dużych ich zmianach powinna nastąpić pewna stabilizacja. Widać też spadek cen magazynów energii.
Prosumenci, magazyny energii, fotowoltaika – nowe regulacje prawne
Zwraca się uwagę, że w 2023 roku oraz na początku 2024 roku miały miejsce ważne zmiany w otoczeniu regulacyjnym.
Wśród najważniejszych krajowych aktów prawnych trzeba wymienić nowelizację ustawy Prawo energetyczne, przyjętą w lipcu 2023 r. Ustawa ta implementuje zapisy dyrektywy 2019/944, regulując m.in. kwestie magazynowania energii, oraz częściowo wdraża dyrektywę o OZE (RED II), której czas transpozycji minął w czerwcu 2021 roku.
Dopiero w sierpniu 2023 roku znowelizowano również ustawę o odnawialnych źródłach energii, która także częściowo wdraża zapisy RED II.
Parlament Europejski w kwietniu 2024 roku przyjął rozporządzenia o przemyśle o zerowej emisji netto (Net-Zero Industry Act). Rozporządzenie to zakłada osiągnięcie unijnej zdolności produkcyjnej w zakresie strategicznych technologii neutralnych emisyjnie, w tym fotowoltaiki, na poziomie co najmniej 40% rocznych potrzeb do 2030 roku.
Cały raport „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2024” dostępny TUTAJ
