Polski rynek kart płatniczych w IV kwartale 2013 roku – najnowszy raport NBP
Ponad połowa spośród 34,7 milionów kart płatniczych używanych na polskim rynku posiada funkcję zbliżeniową. Równie szybko wzrasta liczba terminali umożliwiających płatności bezstykowe - w grudniu 2013 roku było ich 170 tysięcy, co stanowiło 52,1% wszystkich terminali POS. Kompendium danych dotyczących polskiego rynku płatności kartowych w czwartym kwartale ubiegłego roku znaleźć można w obszernym raporcie opublikowanym przez Narodowy Bank Polski.
Kwartalne informacje o kartach płatniczych publikowane są już od 2005 roku. Gromadzenie kompleksowych informacji o tym sektorze umożliwiają NBP przepisy Ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych z dnia 12 września 2002 roku. Wystawcy kart płatniczych oraz agenci rozliczeniowi zostali zobowiązani do przekazywania bankowi centralnemu informacji o rodzajach i liczbie wydawanych kart płatniczych, bankomatów i terminali POS a także transakcjach dokonywanych przy użyciu kart.
Co się zmieniło w ostatnim kwartale ubiegłego roku? Pomiędzy wrześniem a grudniem liczba kart płatniczych zmalała o 238 tysięcy. Spadek ten ma jednak charakter względny – w porównaniu z grudniem 2012 roku pojawiło się 1,4 miliona nowych kart. Generalnie widać tendencję do nieznacznego, ale systematycznego wzrostu liczby użytkowanych kart – ze szczególnym wskazaniem na karty debetowe. Tego typu instrument płatniczy posiada w portfelu czterech na pięciu Polaków. Karty kredytowe nie przekraczają 20 procent rynku, a od roku ich udział w rynku nieznacznie spadł – z 18,1 do 17,7 procent. Warto jednak podkreślić, że od kilku lat sukcesywnie spada liczba „złych kredytów” kartowych – dwa lata temu Polacy mieli problemy ze spłatą co piątej karty, dziś wskaźnik ten wynosi zaledwie 14%. Spadek liczby kart kredytowych może się zatem wiązać również z rezygnacją z tego instrumentu pewnej części niesolidnych kredytobiorców.
Najmniejszą popularnością cieszą się karty obciążeniowe – ich liczba od dwóch lat oscyluje poniżej 300 tysięcy sztuk i powoli, acz systematycznie spada.
Polacy – a w znacznym stopniu również polskie banki – w szczególności lubią karty Visa; instrumentów tej firmy używa ponad 60% posiadaczy kart. Niemal 40% rynku posiada Mastercard, pozostałe organizacje płatnicze muszą się zadowolić udziałem w rynku na poziomie 1 punktu procentowego.
Jak można było się spodziewać, tradycyjna karta płatnicza wyposażona wyłącznie w pasek magnetyczny odchodzi do lamusa. Jeszcze na początku roku 2012 przeszło 9 milionów kart na polskim rynku umożliwiało zapłatę jedynie poprzez czytnik magnetyczny. Do końca ubiegłego roku przetrwała w zasadzie co trzecia karta magnetyczna – co stanowiło równo 10% rynku. Lwią część ogólnej liczby stanowiły karty hybrydowe, wyposażone zarówno w pasek magnetyczny jak i chip – było ich przeszło 31 milionów sztuk. Ponadto obecność na rynku zaznaczają karty wirtualne – a więc instrumenty służące jedynie do dokonywania transakcji internetowych, nierzadko będące jedynie zestawem wymaganych numerów oraz kodów. Na taką formę płatności skusiło się ponad 125 tysięcy użytkowników.
Pośród niemal 600 milionów transakcji kartowych dokonanych w IV kwartale ubiegłego roku aż dwie trzecie stanowiły transakcje bezgotówkowe. Jeśli spojrzeć od strony wartości transakcji, sytuacja jest odwrotna: aż 67,9% środków wypłacanych jest w postaci gotówkowej – za pośrednictwem bankomatów, oddziałów bankowych a także poprzez operacje cash back. Wartość wypłat gotówkowych dokonanych w sklepach, restauracjach i punktach usługowych przy okazjidokonywania zakupów wyniosła w ostatnim kwartale 2013 roku niespełna 100 milionów złotych. Dla porównania – wartość środków wypłaconych za pośrednictwem bankomatów przekroczyła kwotę 78 miliardów złotych. Trzykrotnie większa była również średnia transakcja dokonywana w bankomacie – statystyczny Polak wypłacał średnio 365 złotych, podczas gdy w przypadku transakcji cash back kwota ta wyniosła 115 złotych.
Jeśli chodzi o infrastrukturę płatniczą, na koniec 2013 roku w Polsce były 18903 bankomaty (wzrost o 0,6%) i przeszło 310 tysięcy terminali płatniczych, umieszczonych ponad 250 tysiącach sklepów, restauracji i punktów usługowych. Średnia wartość zapłaty kartą nie przekraczała 100 złotych i wynosiła odpowiednio 91,9 zł we wrześniu i 87,8 zł w grudniu ubiegłego roku. Spadek średniej wartości transakcji oznacza, że klienci coraz częściej płacą kartą za drobne zakupy, o wartości kilku lub kilkunastu złotych.
Pełną wersję raportu znaleźć można pod adresem: http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/karty/informacje_kwartalne.html
Karol Jerzy Mórawski
