Po zakończeniu wojny Ukraina musi naprawić system bankowy
Traumatyczne doświadczenia Ukrainy z okresu przechodzenia od gospodarki planowej do rynkowej, w połączeniu ze słabymi instytucjami i niewielką liczbą potencjalnych inwestorów zahamowały rozwój rynków finansowych.
Podstawą sektora finansowego Ukrainy są banki, ale łączny wolumen kredytów bankowych dla sektora prywatnego w 2021 roku wyniósł zaledwie 28% PKB. Baza depozytowa kraju również pozostawała niska.
Przez wiele lat zarządzanie ryzykiem w ukraińskich bankach było na bardzo niskim poziomie, a powszechną praktyką było udzielania pożyczek podmiotom powiązanym z właścicielami banków. Prowadziło to do ogromnych nadużyć.
W latach 2014-2015 prawie połowa ze 180 banków komercyjnych została uznana za niewypłacalne z powodu różnych nielegalnych praktyk. W tych bankach znajdowało się 30% wszystkich aktywów systemu bankowego. Nie zostało spłaconych 14,7 mld euro kredytów.
Czytaj także: Krok w kierunku odbudowy Ukrainy: jest połączenie operacyjne między polskim i ukraińskim rynkiem
Skutki udzielania kredytów motywowanych politycznie
Po dwóch rundach kontroli jakości aktywów w 2016 roku ponad 80 banków zostało zamkniętych, a PrivatBank (największy pożyczkodawca w kraju) został znacjonalizowany.
PrivatBank był kontrolowany przez oligarchę Ihora Kołomojskiego. Znaczna część udzielonych przez bank kredytów była zagrożona. Amerykańskie śledztwo w sprawie oszustwa i prania brudnych pieniędzy, wykazało, że Kołomojski i jego wspólnicy ukradli z banku około 6 mld dolarów.
Inne banki zostały dokapitalizowane, a bank centralny nałożył surowe ograniczenia na transakcje z podmiotami powiązanymi. Udział kredytów niepracujących zaczął spadać z 56% w 2017 roku do 27% na początku 2022 roku. W sektorze prywatnym wskaźnik ten spadł z 26% do 15%.
Czytaj także: Prezes Banku Pekao o bankach w Ukrainie
Narodowy Bank Ukrainy przeprowadzi przegląd jakości aktywów
Przez długi czas ukraiński sektor bankowy odczuwał szkodliwe skutki udzielania kredytów motywowanych politycznie. Dlatego jego powojenna odbudowa będzie dla ukraińskich władz okazją do uporządkowania nie tylko bilansów banków, ale także struktury akcjonariatu i zarządzania.
Po zakończeniu działań wojennych Narodowy Bank Ukrainy zamierza przeprowadzić szczegółowy przegląd jakości aktywów, a następnie podjąć próbę dokapitalizowania banków komercyjnych. Część wszystkich złych kredytów może być bezpośrednim skutkiem działań wojennych i okupacji, a nie złego zarządzania.
Rząd Ukrainy ma nadzieję na duży napływ kapitału ze strony zagranicznych rządów i instytucji. Część napływających funduszy zasili kapitały ukraińskich banków. Dokapitalizowanie banków może odbywać się poprzez bezpośrednie zastrzyki kapitałowe lub udzielanie długu podporządkowanego przez rząd, zagraniczne spółki macierzyste dla „córek” międzynarodowych instytucji bankowych lub prywatnych właścicieli niezależnych banków lokalnych.
Czytaj także: KredoBank w Ukrainie – podsumowanie trudnego 2022 roku
Konieczna będzie też gruntowna prywatyzacja banków państwowych, które są w gorszej sytuacji niż prywatne. Sprawą kluczową będzie nadzór.
Bankowcy zagraniczni w tym z Polski, mają złe doświadczenia z funkcjonowaniem w Ukrainie. Ponownie rozpoczną działalność w tym kraju, gdy będą mieli gwarancje, że nadzór bankowy, a także wymiar sprawiedliwości jest uczciwy i transparentny.
W tekście korzystano między innymi z opracowania „Rebuilding Ukraine: Principles and policies”, przygotowanym przez think tank z siedzibą w Londynie, Centre for Economic Policy Research (CEPR).
