Opinie: Wspólne sprawy samorządów lokalnych i banków spółdzielczych

Alicja Brand

Przedsiębiorstwo spółdzielcze

Jedną z występujących na rynku krajowym form organizacyjno- prawnych przedsiębiorstw są spółdzielnie. Cechą charakterystyczną tych form jest ich ukierunkowanie na (…) wspólną działalność gospodarczą w interesie członków2. Z tego właśnie względu uważa się, że w przypadku spółdzielni zysk (rozumiany w odniesieniu do większości form organizacyjno-prawnych przedsiębiorców jako podstawowy ich cel) ma znaczenie drugorzędne. Natomiast za pierwszorzędną uznaje się w podmiotach spółdzielczych działalność na rzecz interesu uczestników tej formy.

A zatem w przypadku spółdzielni konstruujący je czynnik osobowy ma znaczenie dominujące wobec niewątpliwie istotnego, ale drugorzędnego czynnika kapitałowego.

Inaczej ujmując, celem podmiotu/przedsiębiorstwa spółdzielczego jest przede wszystkim zaspokajanie potrzeb jego uczestników, przy czym dokonuje się to niewątpliwie przy wykorzystaniu kapitału zgromadzonego w ramach wspólnie prowadzonej przez spółdzielców działalności gospodarczej.

Bank spółdzielczy

Przy konstruowaniu definicji banku spółdzielczego należy uwzględnić pierwszeństwo norm szczególnych nad normami ogólnymi wprowadzonymi dla tego przedsiębiorcy. Ograniczając się tutaj do regulacji dotyczącej spółdzielczych form działania, należy wskazać, że bank spółdzielczy to spółdzielnia, do której w zakresie nieuregulowanym ustawą o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (dalej UFBS) oraz ustawą Prawo bankowe (dalej UPB) mają zastosowanie przepisy ustawy – Prawo spółdzielcze (dalej UPS)3.

A zatem, odwracając zastosowaną powyżej kolejność regulacji prawa krajowego, bank spółdzielczy to spółdzielnia, czyli dobrowolne zrzeszenie o zmiennym składzie osobowym (zgodnie z regulacją statutową) i zmiennym funduszu udziałowym (zgodnie z regulacją statutową), które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą4 – w tym przypadku działalność bankową – regulowaną przepisami UFBS oraz UPB.

Obecnie na rynku krajowym działają 572 banki spółdzielcze5, które dysponują statusem banków czynnych. Z tego względu, że banki spółdzielcze bazują na kapitale pochodzącym od lokalnych klientów indywidualnych (przedsiębiorców i detalistów), zakłada się, że:

• banki spółdzielcze służą lokalnej integracji społeczno- -gospodarczej;
• usługi świadczone przez banki są dostosowane do potrzeb lokalnej społeczności;
• banki spółdzielcze zapewniają dopływ środków finansowych na rynkach lokalnych;
• kapitał zgromadzony w bankach spółdzielczych winien być przeznaczany na potrzeby lokalnej społeczności, w tym na jej rozwój.

Przy takim założeniu oczywiste winno być korzystanie przez lokalny samorząd z usług banków spółdzielczych. Szeroko rozwijana w literaturze przedmiotu z obszaru spółdzielczości (typowa dla tego sektora, jak też dla wyodrębnionej w jego ramach branży bankowości spółdzielczej) dominacja czynnika ludzkiego nad czynnikiem kapitałowym i element dobrowolności ...