Odgłosy: Spacerując po Bankowej Barbarzyńcy w barokowym pałacu

Przemysław Wiśniewski

Biec do banku. Wziąć wszystkie oszczędności, kupić: cukier, mąkę, sól, chleb, świece, zapałki. Tak, w przypadku trwogi, czyniły wszystkie pokolenia naszych przodków i czynili jeszcze nasi rodzice na wieść, że będą podwyżki cen mięsa lub wymiana pieniędzy. Wrzesień 1939 r. to nie była już ta dawna wojna, krwawa, lecz niepozbawione zasad, swego rodzaju rycerskości i „toute proportion gardee” moralności. Teraz to była wojna ideologii przeciw ideologii. Front przebiegał już w ciągnących się kilometrami śmiertelnych wstążkach okopów, w których ginęli ludzie. Wszędzie, w każdym miejscu, a zagrożona była ludzkość i jej cywilizacja! Trawestując myśl kolumbijskiego pisarza, filozofa i myśliciela Nicolása Gómeza Dávili (1913-1994) można powiedzieć, że „Nasza cywilizacja była barokowym pałacem, do którego wtargnęła kudłata zgraja”. Gdzieś nad Bugiem, gdy zmotoryzowany zagon barbarzyńców dotarł do wsi jakiejś cichej i zapomnianej, ksiądz proboszcz, który wyszedł im na spotkanie, wyrzekł takie oto słowa, które były zrozumiałe między Niemnem a Tagiem: „Quis estis?”. Na to motocyklista w teutońskim hełmie i gumowanym płaszczu odrzekł w sposób naturalny i zrozumiały: „Germanos suum”. Być może były to ostatnie słowa, które zabrzmiały w konającej Starej Europie. Kudłate zgraje wtargnęły na skraj ogrodu barokowego europejskiego pałacu.

Wiktor Chajes

Kto ze Lwowa, ten wie, kim był Wiktor Chajes? Syn Aarona Szlomo Chajesa i Hinde z Kesslerów. Jego Dom Bankowy znali wszyscy. Takoż wszyscy znali go jako wiceprezydenta miasta Lwowa od 1930 r. aż do końca świata, czyli zburzenia naszego barokowego pałacu. Urodził się 28 września 1875 r. Uczył się w lwowskim gimnazjum im. Franciszka Józefa, skąd został wyrzucony za działalność patriotyczną. W sierpniu 1892 r. w ramach polskiej organizacji patriotycznej „Orzeł Biały” prowadził akcję zrywania i zamalowywania afiszy informujących o przyjeździe do Lwowa cesarza Franciszka Józefa I, za co został uwięziony. Niedopuszczony do matury wyjechał do Berlina na studia w Akademii Handlowej. Wrócił do Lwowa w 1895 r. W 1900 r., w wieku 25 lat, założył wraz ze szwagrem ów sławny Dom Bankowy „Schütz i Chajes”. Pracował dla dobra społeczności żydowskiej i polskiej. W 1913 r. został wybrany do Rady Miasta Lwowa. Zaangażował się czynnie w ruch legionowy. Za pracę publiczną i postawę patriotyczną odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta w 1931, Medalem Niepodległości w 1933, Złotym Krzyżem Zasługi w 1937 r. W roku 1928 tak formułuje w pamiętniku swoje patriotyczne credo: „Polska, mój polski Lwów, moja kultura polska – to rodzice, których kocham, kocham, choć czasem się na nich gniewam i ich krytykuję. Żydostwo to moja bliższa rodzina, której się nigdy nie wypieram ani wstydzę, do której się w całej pełni przyznaję. Rodziców – kocham, rodziny – nie wypieram się i jej dobrze życzę”. Jego ambicją było uczynienie ze Lwowa centrum handlu Europy Wschodniej i Południowej. Już zimą 1920 r. organizował pierwsze Targi Wschodnie. Budował taką Europę, która poprzez wymianę handlową żyłaby pokojowo. Był z pokolenia, ...