Nowoczesny samorząd: Targi GMINA 2012 Ogromny materiał do przemyśleń

Bartosz Kościesza

Jego organizatorem były Międzynarodowe Targi Poznańskie oraz dziennik „Rzeczpospolita”, zaś patronat honorowy sprawowało nad nim Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W założeniu kongres miał być swoistą próbą odpowiedzi na najważniejsze pytania nurtujące dziś polskich samorządowców. I zapewne to organizatorom się udało – poruszono bowiem kwestie dotyczące zmieniającej się roli władz lokalnych i zadań, jakie przed nimi stają. Nie zapomniano również o problemach, z jakimi każdego dnia borykają się samorządy – podczas seminariów i paneli eksperci rozmawiali o najpilniejszych potrzebach jednostek samorządu terytorialnego, omawiali też metody i sposoby finansowania inwestycji samorządowych – tak ze środków publicznych, jak i prywatnych, choćby w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Nie zapomniano także o gospodarce odpadami, recyklingu, informatyzacji administracji publicznej (tzw. cyfrowej gminie) czy funduszach unijnych.

Szwajcarzy służą przykładem

Kongres Samorządów GMINA 2012 toczył się w dniach 21-22 listopada br. Pierwszego dnia odbyła się sesja plenarna i cztery panele tematyczne. Sesję poświęcono ratowaniu finansów samorządów. Zastanawiano się nad tym, czy mogą się one dalej zadłużać, czy i jak ewentualne zmniejszenie wsparcia unijnego może zahamować inwestycje oraz gdzie, u kogo i jak należy poszukiwać nowych źródeł finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Moderatorem dyskusji był Paweł Jabłoński, zastępca redaktora naczelnego dziennika „Rzeczpospolita”, panelistami zaś Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego; Mirosław Kruszyński, zastępca prezydenta miasta Poznania, prof. Michał Kulesza, doradca społeczny Prezydenta RP ds. samorządu, pełnomocnik dwóch rządów, odpowiedzialny za przygotowanie drugiego etapu reformy administracyjnej (podsekretarz stanu w rządzie Hanny Suchockiej 1992-1994 i sekretarz stanu w rządzie Jerzego Buzka 1997-1999) oraz Tadeusz Truskolaski, prezydent Białegostoku.

Tematem pierwszego panelu była gospodarka odpadami – możliwości współpracy samorządu z sektorem przedsiębiorczości. Tak jego uczestnicy, jak i słuchacze z uwagą wysłuchali prezentacji Grzegorza Skrzypczaka, prezesa ElektroEko Organizacji Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego. Utworzyły ją największe firmy i organizacje zrzeszające producentów i importerów sprzętu AGD, RTV, IT, telekomunikacyjnego i oświetleniowego. ElektroEko realizuje zobowiązania, jakie na jej założycieli nakłada Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. 2005 r. Nr 180, poz. 1495). Zbiera zatem zużyty sprzęt, zajmuje się jego przetwarzaniem, recyklingiem i unieszkodliwianiem. Prowadzi też działania edukacyjne poświęcone selektywnej zbiórce zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Dyskutowano o tym, czy możliwe jest pogodzenie interesów sektora publicznego i prywatnego w kwestiach gospodarki odpadami. Moderatorem był Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich, zaś w panelu głos zabierali: Alex Bukowiecki, dyrektor Biura ds. Infrastruktury Komunalnej przy Szwajcarskim Związku Miast i Szwajcarskim Związku Gmin; Krzysztof Choromański, ekspert ds. gospodarki komunalnej w Związku Miast Polskich; Tomasz Uciński, prezes Krajowej Izby Gospodarki Odpadami, prezes zarządu Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Koszalinie oraz wspomniany już Grzegorz Skrzypczak.

Ponieważ nic tak nie interesuje samorządowców jak dobre i sprawdzone w praktyce rozwiązania, z uwagą wysłuchali wystąpienia Alexa Bukowieckiego. Powiedział on, że w większości szwajcarskich gmin zbiórką, transportem, sortowaniem i recyklingiem odpadów zajmują się, oczywiście odpłatnie, firmy prywatne. Własne samochody i urządzenia posiadają jedynie największe i najbogatsze miasta. – Opłaty są w miarę stałe, a poziom świadczonych usług bardzo wysoki, przy czym ich koszt na jednego mieszkańca jest zbliżony do tych, jakie ponoszą Polacy – podkreślił. – Wydaje się zatem, że firmy zajmujące się gospodarką odpadami w Polsce osiągają duży zysk.

W Szwajcarii funkcjonuje 26 spalarni odpadów stałych, przy czym tylko dwie z nich działają w modelu partnerstwa publiczno-prywatnego. Pozostałe to podmioty publiczne, których utrzymanie jest wysoce kosztowne. Śmieci w Szwajcarii najczęściej odbierane są w workach. Można je oczywiście zbierać do pojemników, ale i tak płaci się za ich wagę. Średnio rocznie gospodarstwo domowe na zagospodarowanie odpadów wydaje 100 euro.

Alex Bukowiecki dodał, że aż 97 proc. odpadów jest w Szwajcarii właściwie zagospodarowywanych. Dzieje się tak, bo stworzono niezwykle skuteczny system pozyskiwania środków na tę działalność. W cenie wszystkich produktów sprzedawanych w opakowaniach typu PET mieści się opłata za recykling. Pozyskane w ten sposób środki przekazywane są gminom – te zaś przeznaczają je na pokrycie kosztów recyclingu takich opakowań. Za wywóz śmieci i odprowadzanie ścieków płaci się na jednej wspólnej fakturze z opłatą za prąd i wodę.

Wiadomo – pieniądze

Panel drugi poświęcono finansom. Jego temat brzmiał: „Gdzie samorząd może pożyczyć pieniądze? Miękkie i twarde finansowanie”. Moderatorem był Artur Osiecki, dziennikarz „Rzeczpospolitej”, zaś panelistami: Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego; Andrzej Jakubowski, wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego; Lesław Fijał, skarbnik miasta Krakowa; Paweł Lisowski, dyrektor Departamentu Programów Europejskich Banku Gospodarstwa Krajowego; Krzysztof Bielejewski, prezes Niezależnej Grupy Eksperckiej – Wspólne Przedsięwzięcie; Andrzej Szerszeń, wicedyrektor Działu Rozwoju Rynku Giełdy Papierów Wartościowych.

Wśród poruszanych tematów znalazły się m.in. finansowanie inwestycji w kontekście instrumentów zwrotnych i dotacji – racjonalność podejścia; rentowność projektów inwestycyjnych finansowanych przez samorządy; wieloletnie finansowanie projektów inwestycyjnych; podano także przykłady wykorzystania zwrotnych instrumentów finansowych – Jessica, Jeremie, obligacji, w tym obligacji przychodowych. Samorządowcy z uwagą przysłuchiwali się dyskutantom.

Recykling odpadów ze źródeł komunalnych – obowiązek, konieczność czy moda? Odpowiedzi na tak zadane pytanie szukali uczestnicy panelu trzeciego. Wprowadzeniem do dyskusji było wystąpienie Łucji Dec, specjalisty z Departamentu Gospodarki Odpadami Ministerstwa Środowiska. Zaprezentowała ona obecny stan gospodarki odpadami w Polsce oraz zadania i cele, jakie należy zrealizować do 2020 r.

Dyskusję moderowała Agnieszka Jaworska, dyrektor generalna Stowarzyszenia EKO-PAK. Głos zabierali: Kazimierz Borkowski, dyrektor generalny Fundacji Plastics Europe; Michał Dąbrowski, wiceprzewodniczący Polskiej Izby Gospodarki Odpadami; Piotr Szajrych, prezes zarządu REKOPOL Organizacji Odzysku S.A.; Adam Krynicki, prezes zarządu Krynicki Recykling S.A.; Michał Gawrych, dyrektor ds. Sprzedaży i Logistyki w Stora Enso Poland S.A. Mówiono m.in. o sposobach postępowania z odpadami i obowiązującej w niej hierarchii, wskazano, czego jeszcze musimy się w tej kwestii nauczyć. Przyjrzano się temu, jaki jest dziś stan selektywnego zbierania odpadów w naszym kraju, zastanawiano się też, co nas czeka w najbliższej przyszłości oraz kto i ile zapłaci za budowę społeczeństwa recyklingu w Polsce? Wspomniano, jak ważne jest edukowanie proekologiczne i jaką rolę powinni odegrać tu: rząd, przedsiębiorcy i samorządy. Paneliści starali się odpowiedzieć na pytanie, czy branża recyklingu może stworzyć nowe miejsca pracy; czy to rzeczywista szansa, czy też jedynie iluzje.

Nie ma jak partnerstwo

„Jak uciec przez długiem – partnerstwo publiczno-prywatne jako forma realizacji zadań publicznych” – tak brzmiał temat główny panelu czwartego. Na tak postawione pytanie starali się znaleźć odpowiedź tak moderator – Przemysław Zaremba, wiceprezes zarządu Fundacji Centrum PPP, jak i paneliści: Piotr Bednarski, dyrektor w Departamencie Dużych Korporacji w Polskim Banku Przedsiębiorczości S.A.; Robert Mikulski, wspólnik zarządzający Kancelarii Stopczyk & Mikulski, wieloletni radca prawny, wcześniej prawnik w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwie Finansów i Urzędzie Rady Ministrów oraz Agata Kozłowska, dyrektor Investment Support. Omówiono gotowość podmiotów publicznych oraz przedsiębiorstw prywatnych do realizacji zadań publicznych w formule PPP – podstawą były tu badania przeprowadzone przez Centrum PPP na zlecenie PARP. Podkreślono, że kluczem do późniejszej skutecznej realizacji projektów jest etap przygotowania długoterminowych przedsięwzięć partnerstwa publiczno-prywatnego. Wiadomo bowiem, że większe szanse na uzyskanie finansowania ma starannie przygotowany i dopięty na ostatni guzik projekt. Dyskutanci zastanawiali się, czy coraz bardziej widoczne spowolnienie gospodarcze może być szansą na rozwój PPP w Polsce. A także nad tym, czy partnerstwo publiczno-prywatne jest neutralne podatkowo, wszak nikogo nie trzeba przekonywać, że wysokość podatków ma znaczący wpływ na wysokość kosztów funkcjonowania partnera prywatnego. Poruszono także kwestię finansowania pozabilansowego przy wykorzystywaniu kapitałowych instrumentów finansowania inwestycji – a wszystko to w obowiązujących realiach prawnych.

Zwieńczenie pierwszego dnia kongresu była uroczysta gala. W jej trakcie ogłoszono wyniki plebiscytu „Mała Ojczyzna”, organizowanego przez dziennik „Rzeczpospolita”. Największą liczbę głosów oddano na gminę Połaniec w województwie świętokrzyskim. Wśród uczestników gali był prezes Związku Miast Polskich, prezydent miasta Poznania, Ryszard Grobelny.

Dobrze mieć lidera, ale i internet

Drugi dzień kongresu rozpoczął się od panelu poświęconego liderom samorządów. Moderował go Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich, zaś dyskutantami byli: eksperci konkursu „Samorządowy Lider Zarządzania”: Ewa Bartosik – przedstawiciel sektora gospodarki mieszkaniowej; Krzysztof Choromanski – przedstawiciel sektora gospodarki komunalnej; Michał Wolański – przedstawiciel sektora transportowego; Szymon Liszka – przedstawiciel sektora gospodarka energetyczna; przedstawiciel Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych BGK oraz dyr. Teresa Pyzik z Departamentu Geodezji i Współpracy z Samorządami Polskich Kolei Państwowych S.A. Przedstawiono problemy, jakie napotykają samorządowcy w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej, sektorze transportu i w gospodarce energetycznej.

Nikt nie zaprzeczy, że dziś bez wirtualnej sieci praktycznie nie da się normalnie funkcjonować. O cyfrowej gminie, czyli tym, jak zapewnić obywatelowi dostęp do internetu, dyskutowano podczas panelu drugiego. Moderował go Marek Jaślan z redakcji rpkom.pl „Rzeczpospolitej”. Panelistami zaś byli: Marek Kupś, burmistrz Trzcianki; Janusz Kosiński, prezes zarządu INEA S.A.; Ewa Utratna, prezes Dersen; Małgorzata Kolary-Woźniak, naczelnik Wydziału Funduszy Europejskich, Informatyzacji, Rozwoju i Promocji Powiatu w Łęcznej oraz Marcin Radziłowcz, sekretarz miasta Ełk. Wśród poruszanych tematów znalazły się:

• zasięg sieci internetowych w Polsce, białe plamy telekomunikacyjne
• rola samorządu w wypełnianiu luk w dostępie do infrastruktury internetowej
• budowa lokalnych sieci za środki własne samorządów oraz z dotacji unijnych
• współpraca z komercyjnymi dostawcami usług telekomunikacyjnych
• jak i do jakiego stopnia stymulować konkurencję między dostawcami internetu
• publiczne punkty dostępu do internetu w gminie
• środki na dostęp i komputery dla zagrożonych wykluczeniem cyfrowym – Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
• wykorzystanie narzędzi e-adminis-tracyjnych przez gminy i inne jednostki samorządu terytorialnego.

Zgodzono się, że w kwestii cyfryzacji Polski wiele jeszcze zostało do zrobienia.

Podczas ostatniego panelu kongresu mówiono o roli samorządu w społecznej gospodarce rynkowej. Czynił to zarówno moderator, przywoływany już tu dwukrotnie, Andrzej Porawski, jak i paneliści: Jan Olsson, przewodniczący Europejskiej Sieci Samorządów Lokalnych i Regionalnych na rzecz Ekonomii Społecznej REVES (83 członków, w tym 42 gminy i regiony); Barbara Sadowska z Fundacji Barka; Bolesław Chwarścianek, wójt gminy Czarnków; Wiesław Maszewski, starosta czarnkowski i Paweł Lisowski, dyrektor Departamentu Programów Europejskich Banku Gospodarstwa Krajowego.

***

IV Targi Produktów i Usług dla Samorządów Lokalnych GMINA, jak i Kongres Samorządów GMINA 2012 to niewątpliwie wydarzenia jedyne w swoim rodzaju. Wszak ich uczestnicy mieli okazję zapoznać się z kompleksową tematyką infrastruktury technicznej, społecznej oraz zagadnieniami informatyzacji administracji publicznej.

Z kronikarskiego obowiązku dodajmy, że oferta wystawiennicza Targów GMINA była skierowana głównie do przedstawicieli samorządów terytorialnych, stowarzyszeń oraz organizacji – tych wszystkich podmiotów, które odpowiadają za zrównoważony rozwój regionów. Targom towarzyszył Salon Nieruchomości i Inwestycji Investfield – w ich trakcie przedstawiciele samorządów lokalnych przedstawiali oferty inwestycyjne własnych miast i regionów.

Równolegle odbywały się także Międzynarodowe Targi Ochrony Środowiska Poleko, Międzynarodowe Targi Techniki Komunalnej Komtechnika oraz premierowa edycja Salonu Lokalnego i Regionalnego Transportu Publicznego Dworzec.

Kolejna edycja targów odbędzie się w nowym terminie, w dniach 7-10 października 2013 r.

..