Nowoczesny Bank Spółdzielczy. Bankowość Spółdzielcza. BIK SA: Kredyty banków spółdzielczych dla gospodarstw domowych – okiem analityków BIK-u

Prof. Waldemar Rogowski,
główny analityk BIK
Sławomir Nosal,
kierownik Zespołu Analiz Portfelowych

Udziały banków spółdzielczych w aktywach sektora bankowego i w akcji kredytowej wyglądają już jednak dużo skromniej. Udział banków spółdzielczych w aktywach sektora bankowego wynosi 7,2%. Sektor spółdzielczy ma nieproporcjonalnie duży udział w zatrudnieniu w stosunku do aktywów. Wynika to z faktu, że jest rozproszony, a banki działają lokalnie w mniejszej skali. Poszczególne funkcje są powielane w każdym banku.

Analizie zostanie poddany portfel kredytów dla gospodarstw domowych w oparciu o dane z systemu wymiany informacji BIK Klient Indywidualny.

Wzrost portfela kredytów udzielonych przez banki spółdzielcze klientom indywidualnym

Portfel kredytów udzielonych przez banki spółdzielcze klientom indywidualnym rośnie o około 2 mld zł rocznie. Przez 7 miesięcy 2019 r. zwiększył się o 1,4 mld zł, osiągając 21,8 mld zł. Jednocześnie wzrasta udział banków spółdzielczych w rynku (tj. w całym sektorze bankowym) – obecnie wynosi on 3,32% wobec 3,26% pod koniec 2018 r.

W strukturze produktowej kredytów banków spółdzielczych dla klientów indywidualnych dominują kredyty mieszkaniowe, stanowiące 60% portfela. Kredyty gotówkowe obejmują 39% tego portfela, a pozostałe produkty kredytowe to zaledwie 1%.

Analizując rozkład klientów sektora bankowego i pożyczkowego według wieku, można zauważyć, że klienci banków spółdzielczych są nieco starsi niż klienci banków komercyjnych, natomiast młodsi niż klienci spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Maleje liczba klientów indywidualnych banków spółdzielczych, przy czym spadek ten następuje głównie w grupie klientów nielojalnych, których liczba zmniejszyła się o 15 tys. osób od końca 2018 r., o 35 tys. od końca 2017 r. i o 43 tys. w porównaniu z końcem 2016 r. Tymczasem liczba klientów lojalnych sektorowi banków spółdzielczych pozostaje stabilna i wynosi 445 tys. osób, czyli tyle samo, ile pod koniec 2016 r.

Zarówno bankowość spółdzielcza, jak i komercyjna, udziela kredytów indywidualnych na coraz wyższe kwoty.

W przypadku kredytów mieszkaniowych średnia kwota nowo udzielonego kredytu zwiększyła się w bankach spółdzielczych ze 176 tys. z w 2018 r. do 198 tys. zł w trakcie pierwszych 7 miesięcy 2019 r. W bankach komercyjnych był to wzrost odpowiednio z 252 do 273 tys. zł.

W tym samym czasie średnia kwota udzielanych kredytów gotówkowych wzrosła w bankach spółdzielczych z 15 do 17,8 tys. zł, a w bankach komercyjnych z 18,5 do 19,4 tys. zł.

Wraz ze wzrostem średnich kwot kredytów następuje również wydłużanie okresu kredytowania, na jaki udzielane są nowe kredyty. W 2019 r. banki spółdzielcze udzielały kredytów gotówkowych średnio na 34 miesiące wobec 29 miesięcy w 2018 r. Pierwotny okres kredytowania co roku jest coraz dłuższy – dla porównania, w 2014 r. wynosił on 20 miesięcy. Banki komercyjne udzielają kredytów gotówkowych na jeszcze dłuższe okresy – średnia w 2019 r. to 48 miesięcy.

Co ciekawe, rzeczywisty okres kredytowania rośnie znacznie wolniej i jest podobny w bankach spółdzielczych i komercyjnych, a nawet nieco wyższy w spółdzielczych – 24,5 miesiąca wobec 23,4 miesięcy w bankach komercyjnych. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w wysokim poziomie konsolidacji kredytów gotówkowych udzielanych przez banki komercyjne – aż 50% nowych kredytów to konsolidacje w porównaniu z 22% w bankach spółdzielczych. Banki spółdzielcze znacznie częściej udzielają kredytów gotówkowych, które są pierwszym kredytem danego klienta – przypadki te stanowią 25% nowej sprzedaży wobec 11% w bankach komercyjnych.

Jakość portfela kredytów udzielonych przez banki spółdzielcze klientom indywidualnym

Jakość portfela banków spółdzielczych jest bardzo dobra. Złe długi, rozumiane jako kredyty z zaległą spłatą powyżej 90 dni, stanowią 4,2% wartości portfela banków spółdzielczych. Dla porównania, w bankach komercyjnych udział ten wynosi 5,9%, w SKOK-ach 18,8%, a w firmach pożyczkowych 31,1%.

Różnicę w jakości portfela pomiędzy bankami komercyjnymi i spółdzielczymi (na korzyść tych drugich) widać wyraźnie również na wykresach typu vintage. Na przykład kredyty gotówkowe banków komercyjnych psują się znacznie szybciej i osiągają wyższy poziom złych długów we wszystkich przedziałach kwotowych. Dla porównania, wśród kredytów gotówkowych powyżej 50 tys. zł udzielonych przez banki komercyjne udział kredytów opóźnionych ponad 90 dni osiąga 12% po 4 latach życia, podczas gdy analogiczne kredyty udzielone przez banki spółdzielcze utrzymują ten wskaźnik poniżej 8%.

Na koniec przeanalizujmy, jak wygląda kredytowanie gospodarstw domowych przez banki spółdzielcze w zależności od wielkości miejscowości, w jakiej mieszka klient, któremu bank spółdzielczy udzielił kredytu. Ponieważ domeną banków spółdzielczych jest funkcjonowanie w małych miejscowościach (poniżej 10 tys. mieszkańców), gdzie poziom konkurencji z bankami komercyjnymi jest najmniejszy, a bank spółdzielczy może wykorzystać swój główny atut, czyli bankowość relacyjną, udział banków spółdzielczych w liczbie udzielonych kredytów gotówkowych przez sektor bankowy wynosi tu prawie 20%, natomiast w dużych miastach powyżej 500 tys. mieszkańców tylko 1,3%. Poziom szkodowości udzielonych kredytów gotówkowych dla najmniejszych miejscowości wynosi tylko 2,1%, dla miejscowości o wielkości 50 – 100 tys. mieszkańców jest to już 12,4%, zaś w większych miastach udział złych długów przekracza aż 20%. Tam, gdzie mamy bankowość transakcyjną, a bank spółdzielczy nie może wykorzystać swojej naturalnej przewagi, jaką niewątpliwie jest bezpośrednia znajomość lokalnych uwarunkowań oraz samych klientów, poziom szkodowości udzielonych kredytów gotówkowych jest aż 10-krotnie wyższy w stosunku do poziomu szkodowości w przypadku udzielania kredytów mieszkańcom najmniejszych miejscowości.

…

Parafrazując słowa Billa Gatesa, współzałożyciela Microsoftu i jednego z najbogatszych ludzi na świecie, że biznes każdej firmy zaczyna się i kończy na dogłębnej analizie liczb, a za decyzje podejmowane w oparciu o powierzchowne informacje można zapłacić wysoką cenę, jako analitycy BIK rekomendujemy bankom spółdzielczym wykorzystanie oferty BIK. Dane oraz pogłębione analizy BIK-u to niezbędny element w standardzie pracy banku, niezależnie od jego wielkości. Analizy BIK wspierają w zwiększaniu efektywności procesu kredytowego i minimalizowaniu ryzyka, co w konsekwencji przekłada się na rozwój biznesu, a w perspektywie pomoże stawić czoło rosnącej konkurencji ze strony bankowości komercyjnej.