Nowoczesny Bank Spółdzielczy | Aktywa i Pasywa | Niedopasowanie terminów zapadalności i wymagalności

Dr hab. Eugeniusz Gostomski
Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku

Kredyty są wyżej oprocentowane niż depozyty, zatem przychody odsetkowe banków są wyższe od ich kosztów odsetkowych. Różnica ta stanowi wynik odsetkowy, który jest głównym źródłem dochodów z działalności operacyjnej banków spółdzielczych, np. w 2022 r., wg danych BVR z 2023 r. wszystkie niemieckie banki spółdzielcze (737 instytucji) uzyskały z tytułu odsetek 19,5 mld euro, a zapłaciły odsetek 1,9 mld euro, wynik odsetkowy wyniósł więc 17,6 mld euro, co w relacji do średniej sumy bilansowej stanowiło 1,52%.

Należności sobie, zobowiązania sobie

Jak już wspomniano, cechą charakterystyczną bilansów banków spółdzielczych jest niedopasowanie ich aktywów i pasywów (w większym lub mniejszym stopniu występuje ono również w bankach komercyjnych). Polega ono głównie na tym, że suma należności z tytułu udzielonych kredytów nie pokrywa się z sumą zobowiązań banków wobec klientów z tytułu ich środków na bieżących rachunkach bankowych i sumą przyjętych depozytów terminowych. W bankach spółdzielczych w Niemczech na koniec 2022 r. zobowiązania wobec klientów były o 105 mld euro wyższe od należności od klientów, zaś w polskich bankach spółdzielczych na koniec 2021 r. zobowiązania wobec sektora niefinansowego wynosiły 141,5 mld zł, zatem były o ponad 100% wyższe niż należności od tego sektora, które wynosiły 67,7 mld zł.

Środki z pozyskanych depozytów, których nie mogą wykorzystać na udzielanie kredytów klientom, lokalne instytucje finansowe deponują najczęściej w banku zrzeszającym lub nabywają za nie bezpieczne papiery wartościowe. Niedopasowanie może też dotyczyć sposobu naliczania oprocentowania, np. kredyty mogą być oprocentowane według zmiennej stopy procentowej, a depozyty według stałej lub odwrotnie. Jeszcze inne niedopasowanie występuje wtedy, gdy aktywa i pasywa banku wyrażone są w różnych walutach. Inną istotną formą tego zjawiska są różne terminy zapadalności należności i terminy wymagalności depozytów klientowskich. O tej postaci niedopasowania w bilansach banków spółdzielczych, niosącej ze sobą ryzyko utraty płynności finansowej, napiszemy dalej.

Problem dla spółdzielców

W bankach spółdzielczych średnie terminy, na jakie udzielane są kredyty, są tradycyjnie znacznie dłuższe niż średnie terminy, na jakie przyjmowane są depozyty. Największe niedopasowanie terminó...