Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Wrażliwość banków na straty kredytowe

Jacek Ramotowski

Dzięki ostrożnej polityce kredytowej oraz zarządzaniu należnościami z utratą wartości straty kredytowe w polskich bankach znajdują się pod kontrolą – stwierdza raport „Analiza i prognozowanie kosztu odpisów na straty kredytowe w sektorze bankowym w Polsce”, powstały na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości. Analiza obejmuje trendy nieobsługiwanych należności kredytowych od 2009 r., kiedy to jakość portfela kredytowego dotknięta została przez skutki globalnego kryzysu finansowego, a poziom nieobsługiwanych należności w krajach Unii znacznie przekroczył bilion euro.

Autorzy raportu – prof. Iwona Dorota Czechowska, Marcin Borys, prof. Czesław Lipiński, dr Joanna Stawska, Joanna Stępińska i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego – przedstawili i ocenili powstające w całym tym okresie straty kredytowe w polskim sektorze bankowym w świetle standardu MSSF 9, który porównali ze standardami MSR39 i PSR.

Na koniec dokonali prognozy możliwych strat w świetle czterech scenariuszy makroekonomicznych, w perspektywie kolejnych czterech kwartałów. Z prognoz wynika, iż w korzystnych warunkach makroekonomicznych banki nie mają powodów do obaw. W warunkach niekorzystnych dużego znaczenia nabrałyby należności będące w fazie 2., w związku z czym ich poziom i udział w całości należności banki powinny szczególnie monitorować. Skrajnie niekorzystne warunki byłyby natomiast dużym wyzwaniem dla stabilności polskiego sektora.

Stabilny bank – stabilny sektor

Ryzyko kredytowe, jakie podejmują banki, i na którego materializację są narażone, jest najważniejsze nie tylko z perspektywy pojedynczych instytucji. Stabilność poszczególnych banków wpływa na stabilność całego sektora i całego systemu finansowego, a przez to na całą gospodarkę. Dlatego bardzo ważne jest rozpoznanie następstw strat kredytowych oraz monitorowanie jakości kredytów i procesów wpływających na zmianę ich jakości.

Analiza udziału należności ze stwierdzoną utratą wartości w wolumenie brutto kredytów w długim okresie pokazała, że polski sektor bankowy w warunkach zmiennej koniunktury gospodarczej przeszedł kilka faz, zróżnicowanych pod względem jakości portfela. W latach 2009–12 wzrost wolumenu należności ze stwierdzoną utratą wartości był szybszy niż wzrost wolumenu brutto kredytów. W okresie 2013–19 cykl koniunkturalny przyczynił się do poprawy jakości portfela. Potem wybuchła pandemia.

Kryzys związany z pandemią przyniósł przejściowe pogorszenie jakości portfela przy spadku wolumenu kredytów ogółem. Niemniej ryzyka związane z jakością kredytów w tym okresie nie wpłynęły znacząco na poziom odpisów. Stało się tak dzięki moratoriom, którymi objęte zostało w sumie 12,7% należności w polskim sektorze. Okres od II kw. 2022 r. i makroekonomiczne następstwa wojny w Ukrainie paradoksalnie odwrócił trend poprawy jakości portfela. Raport zwraca uwagę, że tylko w roku 2016, 2017, 2021 i w I połowie 2022 nastąpił bezwzględny spadek wartości brutto portfela NPL.

O ile w polskim sektorze bankowym przez ostatnie lata poziom NPL zmniejszał się w umiarkowanym tempie, europejskie banki wykonały ogrom pracy, by pozbyć się wielkiej góry złych kredytów przytłaczających ich bilanse po wielkim globalnym kryzysie finansowym. I tak, w Grecji, gdzie jeszcze w 2018 r. odnotowano najwyższy w Europie poziom wskaźnika wynoszący 41,3%, a w czerwcu 2022 r. spadł on do 5,2%.

Średni wskaźnik NPL w Unii Europejskiej sukcesywnie maleje od kilku lat. W 2018 r. wynosił 3,19%, w 2019 r. już 2,7%, w 2020 r. – 2,57%, w 2021 r. – 2,04%, natomiast w czerwcu 2022 r. – 1,8%. Zgodnie z historycznymi trendami do państw o najniższych wskaźnikach NPL należy Szwecja, gdzie wskaźnik w 2018 r. wynosił 0,45% i obniżył się do 0,3% w czerwcu 2022 r. Wśród krajów, które również notowały najniższe wskaźniki NPL znajdują się Luksemburg (0,9% w 2019 r.), Estonia (1,08% w 2020 r.), Łotwa (0,62% w 2021 r.) oraz Litwa (0,5% w czerwcu 2022 ...