Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Po co dalej osłabiać banki? To się musi źle skończyć

Raport „Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków w IV kwartale 2022 roku”, opracowany na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości, wskazuje, że działania państwa spowodowały strukturalne i długofalowe zmiany w polskim sektorze bankowym. Zmiany te obejmują modele biznesowe, rentowność, zdolność do budowania kapitału, a w konsekwencji do kredytowania gospodarki. Beneficjentem zmian jest Skarb Państwa, kosztem innych interesariuszy: akcjonariuszy i deponentów.

Autorami raportu są: dr hab. Jan Czekaj, profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie; dr Andrzej Banasiak i Agnieszka Nierodka ze Związku Banków Polskich, dr Tomasz Pawlonka z SGGW w Warszawie oraz prof. dr hab. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego. Autorzy pokazują, w jaki sposób obciążenia nakładane w ciągu kilku ostatnich lat przez państwo na sektor bankowy doprowadziły do sytuacji, w której suma bilansowa rośnie, kapitały za tym nie nadążają, a dzieje się to przy chronicznym spadku zysków.

Nie tylko obciążenia

W ślad za obniżeniem rentowności banków spada ich zdolność do pozyskiwania inwestorów, odbudowy kapitałów i kreowania akcji kredytowej. W 2022 r. przy wzroście aktywów o 6,5%, a więc i tak niewielkim jak na warunki wysokiej inflacji, należności banków od sektora niefinansowego i samorządowego obniżyły się o 0,1% przy zwiększającej się dynamice spadku w kolejnych kwartałach.

A przy tym suma obciążeń – podatkowych i parapodatkowych (podatek bankowy, składki na BFG, Fundusz Wsparcia Kredytobiorców, koszty nadzoru, System Ochrony Banków Komercyjnych itp.) – w latach 2015–22 wyniosła 77,2 mld zł. W ub.r. było to 28,1 mld zł, z czego 13,9 mld zł kosztowały wakacje kredytowe. Państwo udziela w ten sposób wsparcia wybranym grupom klientów instytucji, ale koszt wsparcia w całości przerzuca na nie, zabierając przy tym także korzyści deponentom, których pieniądze i tak realnie tracą na wartości z powodu inflacji.

Na dodatek w 2022 r. nie tylko obciążenia banków się zwiększyły. Skok inflacji dodatkowo spowodował realną obniżkę wartości kapitałów. Zmniejszyły się one jeszcze w wyniku wzrostu stóp procentowych, który doprowadził do przeceny obligacji Skarbu Państwa, a zatem do ujemnej aktualizacji wyceny tych papierów. Wakacje kredytowe i wynikające z nich straty doprowadziły do tego, że banki nie są w stanie podjąć odbudowy kapitałów z zatrzymanych zysków.

„Nominalne wartości wyników finansowych osiąganych przez banki, tworzące iluzję wysokiej efektywności sektora, od lat stanowią pożywkę dla szerokiego grona interesariuszy do zwiększania własnych korzyści” – zaznaczyli autorzy raportu.

Co się stało w roku 2022?

Otóż, banki zawdzięczają 12,5 mld zł zysku, czyli dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim, bezprecedensowym podwyżkom stóp procentowych. Główna stopa NBP wzrosła z 1,75% w styczniu do 6,75% we wrześniu. Dzięki temu wzrósł mocno wynik odsetkowy – do ponad 76 mld zł z niespełna 47 mld zł rok wcześniej. Dodajmy jednak, że pomimo wysokiej dynamiki wyniku odsetkowego spowodowanej podwyżkami stóp, zysk sektora w 2022 r. był niższy niż w roku 2019.

Wskutek wzrostu stóp miesięczne przychody odsetkowe były nieco powyżej 6 mld zł, a w grudniu 2022 r. przekroczyły 13 mld zł. Równocześnie rosły co miesiąc koszty odsetkowe – z niespełna 1 mld zł w styczniu do ok. 5 mld zł, a następnie 5,5 mld zł miesięcznie w drugiej połowie roku. Różnica pomiędzy przychodami a kosztami była największa na początku roku, potem jednak się wyraźnie zmniejszała, a dynamika wyniku odsetkowego słabła.

Zaskakujące było jednak to, że wysoki wynik odsetkowy nie spowodował wcale skokowego wzrostu wyniku z działalności operacyjnej. W latach 2011–22, z wyłączeniem okresu 2020–21, przeciętny poziom wyniku z działalności operacyjnej oscylował w przedziale 18–20 mld zł. Choć w 2022 r. wynik odsetkowy był wyraźnie wyższy ...