Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Kiedy wzrośnie oprocentowanie depozytów?

Jacek Ramotowski

Autorzy raportu powstałego na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości dr Błażej Lepczyński, dr Marta Penczar i Monika Liszewska wskazują, że główną rolę w mobilizowaniu oszczędności polskich gospodarstw domowych odgrywają banki i rynek depozytowy. Wynika to ze stosunkowo wysokiego poziomu awersji Polaków do ryzyka. Akcje i produkty inwestycyjne cieszą się niewielkim powodzeniem.
– Banki pozostaną głównym miejscem lokowania środków przez gospodarstwa domowe, gdyż cechujemy się awersją do ryzyka – mówił podczas webinarium PAB WIB poświęconego prezentacji raportu Błażej Lepczyński.

Najpewniejsze miejsce

Autorzy prześledzili zmiany struktury aktywów finansowych gospodarstw domowych w ciągu minionej dekady. Przeanalizowali czynniki determinujące rolę depozytów w strukturze oszczędności Polaków, a zwłaszcza wpływ inflacji na skłonność do lokowania nadwyżek finansowych w bankach oraz atrakcyjność cenową produktów oszczędnościowych. Ocenili, jak na efektywność oszczędzania wpływają obciążenia zewnętrzne banków i jaka jest miara efektywności systemów długoterminowego oszczędzania w Polsce; jaki potencjał ma rynek depozytów, od czego będzie zależał jego rozwój i jakie mogą być tego scenariusze.

Fakty są takie, że wciąż wysoki odsetek Polaków nie ma żadnych oszczędności, niewielki jest też odsetek osób oszczędzających na emeryturę poza obowiązkowym systemem. Stopa oszczędności w Polsce jest niska, a znaczenie depozytów gospodarstw domowych dla finansowania gospodarki jest dużo mniejsze niż w większości krajów Unii Europejskiej. Spośród zaledwie 54% Polaków przyznających, że posiadają jakiekolwiek oszczędności aż 95% twierdzi, że trzyma je właśnie w bankach. Fakt ten wraz z poczuciem bezpieczeństwa, jakie dają banki, przesądza o znaczeniu rynku depozytowego w Polsce.

– W okresach napięć i niepewności bank staje się najpewniejszym miejscem do lokowania nadwyżek finansowych. Nie liczy się stopa zwrotu, tylko bezpieczeństwo – podkreśliła Marta Penczar.

Autorzy dostrzegają dwa warunki wzrostu bazy depozytowej gospodarstw domowych w Polsce i wykorzystania potencjału rynku. Po pierwsze, konieczny jest przyrost oszczędności rozumianych jako nadwyżka dochodów rozporządzalnych nad wydatkami. To znaczy, że tempo wzrostu dochodu rozporządzalnego musi być większe niż miesięcznych wydatków gospodarstwa domowego.

Po drugie, gospodarstwa domowe dostrzegają nieatrakcyjny i niegwarantujący ochrony kapitału poziom oprocentowania depozytów. Od kilku lat stopa oprocentowania depozytów jest realnie ujemna, a to skłania Polaków do poszukiwania korzystniejszych źródeł dochodu. Konieczne jest zatem cenowe uatrakcyjnienie oferty depozytowej, tak aby utrzymać obecnych klientów i przyciągnąć tych, którzy wciąż trzymają oszczędności w bieliźniarkach. Utrudnia to opodatkowanie odsetek od depozytów podatkiem od dochodów kapitałowych (podatkiem Belki), a także podatek bankowy, którego część banki starają się pokryć, obniżając marżę na depozytach, czy wreszcie inne wysokie obciążenia sektora.

Z drugiej strony, banki odczuwają trwający od kilku lat brak popytu na kredyt, a okres pandemii i skup obligacji przez NBP doprowadziły do wysokiej nadpłynności. Wskaźnik kredytów do depozytów w całym polskim sektorze bankowym wynosił na koniec 2023 r. 69%. Dlatego banki nie są skłonne płacić za depozyty więcej.

– W bankach jest strukturalna nadpłynność i są skłonne mniej płacić za depozyty – przyznał podczas seminarium Bartosz Kublik, wiceprezes Związku Banków Polskich.

Istotne źródło finansowania

Autorzy raportu przewidują, że w długim terminie wolumen depozytów będzie rósł o 6–8% rocznie. W krótszej perspektywie, najbliższych trzech lat, będą jednak przeważać czynniki powodujące spadek udziału depozytów w strukturze aktywów finansowych gospodarstw domowych. Badania przeprowadzone na potrzeby raportu pokazują, że w perspektywie roku 2026 będzie się utrzymywać niskie oprocentowanie nominalne lokat bankowych oraz ich ujemne realne oprocentowanie, gdyż w tym horyzoncie prognozują utrzymywanie się strukturalnej nadpłynności polskiego sektora bankowego.