Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Coraz więcej wyzwań przed bankami spółdzielczymi

Jacek Ramotowski

Taką diagnozę aktualnej sytuacji banków spółdzielczych, mających ok. 7% aktywów całego polskiego sektor bankowego i ok. 9% kredytów stawia raport „Wpływ pandemii COVID-19 na banki spółdzielcze w Polsce: zagrożenia i średniookresowe działania dostosowawcze”. Przygotowany został przez zespół kierowany przez dr. Krzysztofa Kila wraz z prof. Ewą Miklaszewską oraz dr. Mateuszem Folwarskim i dr. Marcinem Idzikiem na zlecenie Programu Analityczno-Badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości.

Niejednorodność sektora

Pandemia, pogorszenie sytuacji gospodarczej i związane z tym działania rządu, banku centralnego oraz regulatorów przyniosły nowe wyzwania dla całego sektora bankowego, który w 2020 r. zanotował głęboki spadek rentowności. Ale szczególnie dotknięte nową sytuacją zostały banki spółdzielcze, a zwłaszcza małe. Dlaczego? Bo ich rentowność w znacznie większym stopniu niż w bankach komercyjnych zależy od wyniku odsetkowego.

Autorzy raportu przeprowadzili badania pozwalające prześledzić zależności pomiędzy rozwojem nowej sytuacji makroekonomicznej, w której działa sektor bankowy, a jego rentownością. Przeprowadzili także ankietę wśród instytucji sektora spółdzielczego, z której wynika, jakie banki podejmują działania pozwalające zaradzić trudnej sytuacji i jak wychodzą naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów.

Raport zawiera wiele rekomendacji i wniosków. Koncentrują się one na możliwościach korekt i działań dostosowawczych w średnim okresie. Banki spółdzielcze mogłyby je podjąć, żeby w trudnym otoczeniu poprawić swoją pozycję. Nie mają natomiast na celu wywracania do góry nogami całego obecnego modelu bankowości spółdzielczej w Polsce.

Wyniki badań prowadzą do bardzo istotnej konstatacji – sektor banków spółdzielczych jest bardzo niejednorodny. W nieco odmiennej sytuacji znalazły się banki bardzo duże, o sumie bilansowej powyżej 1 mld zł i duże (powyżej 0,5 mld zł), w nieco innej średnie (200-500 mln zł), a w jeszcze innej małe (100-200 mln zł) i bardzo małe, których suma bilansowa nie przekracza 100 mln zł.

Dlatego działania podejmowane przez banki w tym samym otoczeniu nie mogą być takie same. Banki spółdzielcze to grupa silnie zróżnicowana nie tylko pod względem wielkości, ale też dostarczanych produktów, procesów, strategii rozwoju oraz wykorzystywanych narzędzi technologicznych. Różna jest też ich sytuacja w zakresie rentowności i stabilności.

Zwiększający się dystans

Autorzy raportu dokonali analizy negatywnych trendów dotykających sektora banków spółdzielczych. Przyjrzeli się skutkom malejącej marży odsetkowej, nadpłynności, spadku wielkości i jakości portfela kredytowego. Zwrócili także uwagę na sprawę być może najważniejszą – pogłębiający się dystans technologiczny pomiędzy tym sektorem a dużymi bankami komercyjnymi. To – zdaniem autorów raportu – stanowi największe wyzwanie dla sektora banków spółdzielczych. Sytuacja jest też wyjątkowo trudna, bo spadkowi rentowności muszą towarzyszyć wysokie koszty technologicznej transformacji. Jak tym wyzwaniom zatem sprostać?

Co więcej, same banki spółdzielcze wskazują, iż widzą, że dystans pomiędzy nimi a innymi podmiotami rynku finansowego mocno się powiększa. A z badań wynika, że im mniejszy jest bank spółdzielczy, tym bardziej jego rentowność jest wrażliwa na obniżki stóp. Sektor spółdzielczy odczuwa także negatywny wpływ trwającej koncentracji rynku. Jej wpływ na wyniki finansowe jest najsilniejszy wśród najmniejszych banków spółdzielczych. Negatywne skutki następstw pandemii widoczne są najbardziej właśnie w przypadku bardzo małych i małych ...