Nauka i Edukacja Ekonomiczna | BREXIT | Na brytyjskiej huśtawce

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Po 70 latach dość ścisłej współpracy z krajami Europy – choć w różnych politycznych konfiguracjach – w styczniu 2020 r. Zjednoczone Królestwo opuściło struktury gospodarczej współpracy europejskiej. Skutki tego kroku ocenia się dziś z kilku punktów widzenia. Trzy zasadnicze dotyczą funkcjonowania gospodarki, polityki wobec zagrożeń wojennych w Europie oraz pozycji UK jako sojusznika USA.

Po pierwsze gospodarka

Brytyjskiej oceny decyzji o opuszczeniu UE – tzw. brexit – dokonuje się przede wszystkim przez pryzmat gospodarki. Choćby dlatego, że opinia publiczna już od pewnego czasu stanowczo domaga się odpowiedzi na pytanie „Ile nas kosztuje brexitowy krok w stronę samodzielności politycznej?”. Przy czym w piątym roku wyjścia z UE dwie trzecie Brytyjczyków uważa, że brexit zaszkodził gospodarce, choć miał przyczynić się do jej rewitalizacji. Co niemniej istotne, rozkład opinii wskazuje, że społeczeństwo niezbyt dokładnie pamięta nastroje dominujące w drugiej dekadzie XXI w., kiedy to jego większość domagała się rozwodu z UE.

Dzisiaj sytuacja jest odwrotna. Spośród 51% głosujących za brexitem w 2016 r., zaledwie jedna piąta uważa, że jego skutki można oceniać jako pozytywne (UK in a Changing Europe, 2023). Ocena nie dziwi, skoro w minionych pięciu latach dochody przypadające na osobę spadły o ok. 2000 £ (1574 USD) przy jednoczesnym wzroście cen żywności o ok. 250 £ (196,85 USD) rocznie dla każdego członka rodziny. Ekonomiści i socjologowie zgodnie podkreślają, że najwyższe koszty opuszczenia UE ponoszą osoby najbiedniejsze, co potwierdzają analizy Międzynarodowego Funduszu Walutowego czy Banku Światowego. Ekspertyzy wskazują, że za brexit najwyższą cenę płaci dziesięcioprocentowa część brytyjskiej populacji, która od lat 2019-20 do dzisiaj doświadczyła ok. 20% spadku poziomu życia.

Najważniejsze bodaj dane dotyczące brexitu odnoszą się do spadku dochodów gospodarki UK. Ten bowiem w 2024 r. wynosił 140 mld £, czyli ok. 110,2 mld USD (według kursu rocznego ’2024). PKB – po silnym spadku o 5,6% w 2020 r. – sięgnął w minionym roku zaledwie 2,3%. Natomiast przyrost PKB UK w latach 2020-24 liczył zaledwie ok. 3,7% (patrz wykr. 1). Pojedynczy jego wzrost w 2021 r., wynoszący 8,6%, nie miał wpływu na niską średnią lat pandemiczno-wojennych.

Przyrost PKB w wartościach nominalnych również nie był nadmiernie wysoki. Z oficjalnych danych Banku Światowego wynika, że w 2023 r. liczył 3340,03 mld USD. Był więc zaledwie o 1,4% wyższy od wartości PKB w 2018 r.

Wahania PKB UK bezpośrednio po brexicie nie powinny dziwić. Od pierwszych debat na ten temat – podjętych już w 2007 r. – proces opuszczenia UE był postrzegany jako najeżony wątpliwościami i ryzykami. Prognozy co do jego przebiegu sporządzali znakomici badacze, w tym również przedstawiciele zwolenników pozostania w UE (tzw. Remain). I wyjaśniali, że brexit będzie wiązał się z długotrwałym spowolnieniem gospodarczym.

Różne analizy, jeden wynik

Brexit – tak jak prognozowano, czyli bez względu na metodę jego przeprowadzenia – doprowadził do kłopotów gospodarczych. Dane w tabeli 1 wskazują spadek PKB w warunkach obecności oraz braku porozumienia z UE w sprawie brexitu.

Warto dodać, że analizy rządowe przedstawione w 2018 r. w dokumencie pod nazwą „White Paper” zakładały także pozytywne aspekty brexitu. Jednym z nich mogło być przyczynienie się do wzrostu produkcji we wszystkich sektorach gospodarek UK. Dokument podkreślał jednak, że oczekiwany wzrost może nastąpić wyłącznie w długim terminie, czyli w perspektywie ok. 10 lat. Natomiast w krótkim terminie ok. pięciu lat – i z taką sytuacją mierzą się obecnie Brytyjczycy – społeczeństwo powinno liczyć się ze spadkiem PKB co najmniej na poziomie 2,54%.

Podstawowym problemem logistycznym, spowodowanym przez wyjście Wielkiej Brytanii z jednolitego rynku Unii Europejskiej i unii celnej na początku 2021 r. stało się przyjęcie regulacji wynikających z umowy o handlu i współpracy (Trade and Cooperation Agreement, TCA) zawartej między UK a UE. Kompleksowa umowa o wolnym handlu wprawdzie zapewniła zerowe cła i zerowe kontyngenty na handel towarami między Wielką Brytanią a UE, to jednak stała się elementem dezintegracji, prowadzącej do redukcji wzajemnego handlu. Dlatego do znaczących dolegliwych konsekwencji brexitu należy zaliczyć obniżkę zysków z handlu UK z UE oraz ...