Konsument, inwestor i przedsiębiorca XXI wieku
Żądzy wiążącej się z dążeniem do posiadania pieniędzy nie wyeliminujemy, ale dzięki edukacji można spowodować, że mniej osób podejmie błędne decyzje, takie jak skorzystanie z oferty Amber Gold. Wciąż wiele osób boi się robić przelewy przez aplikację internetową. Natomiast ci, którzy dziś mają piętnaście lat, jak się okazuje, są lepiej wykształceni i mają lepszą wiedzę ekonomiczną niż średnia ich rówieśników z innych krajów.
W trakcie debaty, którą prowadził Cezary Szymanek, a udział w niej wzięli: Paweł Chorąży, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju; Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich; Jarosław Grzywiński, p.o. prezesa zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.; Sławomir S. Sikora, prezes zarządu banku Citi Handlowy i Magdalena Burnat-Mikosz, wiceprezes zarządu Deloitte Advisory Sp. z o.o., zastanawiano się jak zwiększyć wiedzę o finansach wśród Polaków.
Magdalena Burnat-Mikosz zwróciła uwagę, że na rynek wchodzi pokolenie „mileniarsów” i musimy nauczyć się jak odpowiedzieć na ich potrzeby. Należy także zrozumieć dzisiejszych konsumentów. Zdaniem min. Pawła Chorążego ważna jest praca z osobami uboższymi o słabszych umiejętnościach radzenia sobie np. z budżetem domowym. Jeśli chcemy uniknąć pułapki średniego wzrostu w naszym kraju, to również musimy postawić na uczenie społeczeństwa nawyku oszczędzania. Sławomir S. Sikora wyraził zdanie, że w perspektywie kolejnych 10 lat, tak jak i w minionym dziesięcioleciu, konsument znacząco się nie zmieni. Dotychczas regularnie oszczędzało tylko 13% społeczeństwa. Jego zdaniem nie ulegnie to zmianie, choć edukacja powinna zwiększyć grupę oszczędzających, choćby tych, którzy robią to nieregularnie. Ważne jest też to, by dzięki wiedzy o finansach rzadziej wpadali w kłopoty finansowe.
Banki dalej będą podążać w kierunku wykorzystywania technologii i samoobsługi klientów. Edukacja może wiązać się z ograniczeniem wykluczenia cyfrowego i lepszym wykorzystaniu usług finansowych przez społeczeństwo. Prezes Krzysztof Pietraszkiewicz ocenił, że za 10 lat ubankowienie naszego społeczeństwa osiągnie poziom 98-99%. Nastąpi też rozwój usług wykorzystujących internet rzeczy. Wszyscy będziemy konsumentami usług finansowych. Za dwa, trzy lata nie będzie też niechęci do instytucji finansowych. – Edukacja nie jest dana raz na zawsze – stwierdził Jarosław Grzywiński.
W trakcie dyskusji podkreślano, że edukacja to cały system: szkoła, dokształcanie i otwartość na nowinki. Padały też pytania o to, kto ma edukować i o niedobory edukacji technologicznej. Zdaniem Sławomira S. Sikory powinno postawić się na samokształcenie – szkoła powinna nauczyć tego, jak uczyć się samemu. Zwracano też uwagę na potrzebę nauczania matematyki i to na odpowiednim poziomie. Prezes ZBP wymienił programy edukacji finansowej, w których uczestniczą banki. Niewątpliwie potrzebne jest nam wyedukowane społeczeństwo. Edukacja finansowa zyskuje na znaczeniu w chwilach kryzysowych. Właściwie wyedukowani kredytobiorcy bardziej odpowiedzialnie podejmowaliby decyzje o zaciągnięciu kredytu w walucie innej niż ta, w której ma się dochody.
Mariola Szymańska-Koszczyc, wiceprezes zarządu Warszawskiego Instytutu Bankowości mówiła o światowych trendach i rekomendacjach w edukacji finansowej. Jej zdaniem najważniejsza jest współpraca, zaś edukacja finansowa to nie chwilowa moda, a sposób na powiększanie dobrobytu obywateli.
Dziś zdajemy się zapominać o osobach dorosłych i uczeniu się przez całe życie. W tym zakresie odstajemy od średniej w krajach Unii Europejskiej, na dodatek wskaźnik ten w naszym kraju stale spada. Tymczasem systematyczna edukacja, i to przez całe życie, jest niezwykle ważna. Zdaniem wiceprezes zarządu WIB znaczenie będą miały regulacje wspierające edukację finansową konsumentów rozumianą jako ich ochrona. Obszar edukacji finansowej powinien być uwzględniony w podstawie programowej szkół. Mariola Szymańska-Koszczyc wspomniała też o Polskiej Ramie Kwalifikacji.
Portret Finansowy Polaka na podstawie wyników badań Fundacji Kronenberga i Fundacji Think! przedstawił Maciej Krywoniuk, dyrektor Departamentu Strategii Citi Handlowego. Jak się okazuje, tylko 78% respondentów planuje wydatki. Zwiększa się natomiast liczba osób, które, choć nieregularnie, ale jednak starają się oszczędzać. Przy podejmowaniu decyzji o oszczędzaniu i inwestowaniu ufamy głównie sobie – stwierdziło tak 53%, a tylko 10% ufa doradcy z instytucji finansowej. Tych, którzy systematycznie oszczędzają, a jest ich tylko 13%, wyróżnia też i to, że np. rozmawiają o finansach w gronie najbliższych. Takie rozmowy w gronie rodzinnym są niezwykle istotne. Niestety, średnie aktywa finansowe pozostające do dyspozycji społeczeństwa w Polsce są niższe niż w Czechach i na Słowacji.
Dr Piotr Kuszewski, wykładowca Szkoły Giełdowej, przekonywał słuchaczy, że długoterminowe oszczędzanie i inwestowanie zawsze się opłaca. Rynek kapitałowy to najpewniejsze zyski w długim okresie. – Wzrost gospodarczy przegląda się w lustrze rynku kapitałowego – stwierdził.
Kolejnym punktem Konferencji było wręczenie nagród w konkursie „Milion na Bank” Fundacji Think! i Warszawskiego Instytutu Bankowości. W grze „Pierwszy Milion” uczestniczyło 2068 studentów. Nagrody odebrali: Paulina Borysionek, Paweł Witkowski i Hubert Kufel.
Wręczono też wyróżnienia dla najbardziej aktywnych banków i wolontariuszy biorących udział w programie BAKCYL. Przeprowadzili oni 4000 lekcji dla ponad 40 tys. uczniów. W programie uczestniczyło 50 instytucji. Najaktywniejsze były: Raiffeisen Polbank, ING Bank Śląski i Bank Zachodni WBK. Z banków spółdzielczych wyróżniono przedstawicieli: Rejonowego Banku Spółdzielczego w Lututowie, Banku Spółdzielczego w Sztumie i Banku Spółdzielczego w Lipnie. Nagrodzono także wyróżniających się woluntariuszy z banków.
O mentoringu biznesowym i o wspieraniu kobiet przedsiębiorczych mówiła Katarzyna Majewska, wiceprezes zarządu banku Citi Handlowy. W skrócie chodzi o to, by pomagać innym rozwijać się, zwłaszcza zawodowo.
W Polsce obserwujemy dysproporcję w liczbie osób nieaktywnych zawodowo w stosunku do pracujących i poszukujących pracę. Dla kobiet głównym powodem do aktywności na rynku jest poprawa swojej sytuacji materialnej. Katarzyna Majewska starała się znaleźć odpowiedź na pytanie, co zniechęca je do podjęcia działalności gospodarczej. Kobiety są tu znacznie mniej aktywne. Sytuacja porównywalna jest z tą w innych krajach UE, ale chodzi o to, by korzystać z doświadczeń najlepszych i zbliżać się do ich osiągnięć. Trzeba bowiem pamiętać, że kobiety mogą wnieść znaczący wkład do PKB kraju. Chodzi przy tym nie tylko o wzrost wpływu z podatków, ale i o to, że zarządzane przez kobiety funkcjonują lepiej. Większemu udziałowi kobiet w gospodarce przeszkadza jednak stereotyp ich roli w społeczeństwie. Citi Handlowy wspiera przedsiębiorcze kobiety bezpośrednio i pośrednio. Jako pracodawca wprowadził np. elastyczny czas pracy. Współpracuje też aktywnie z Fundacją Przedsiębiorczych Kobiet.
Mentoring dla startupów, tworzenie ekosystemu przedsiębiorczości – program Fundacji Kronenberga i Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości przedstawił Mariusz Turski, wiceprezes, członek zarządu i współzałożyciel Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. Jak się okazuje, startupy po pierwszym okresie działania wciąż potrzebują pomocy, ale już innej. Nie potrafią np. promować się i egzekwować swoich praw. Formy pomocy to: warsztaty, treningi i wykłady, ale potrzebne są też wydarzenia inspirujące i mentoring. Po pierwszym etapie funkcjonowania ważny okazuje się networking i rozbudowa kontaktów.
Sesja Panelowa
Sesję „Współpraca w edukacji finansowej – luksus czy konieczność? Partnerstwo na Rzecz Edukacji Finansowej” zorganizowała Fundacja Innowacja i Wiedza, jednego z członków Partnerstwa na Rzecz Edukacji Finansowej, we współpracy z przedstawicielami programu Bankowcy dla Edukacji. Profesorowie Paweł Marszałek i Michał Jurek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu przedstawili wnioski z 6. Edycji Mapy Edukacji Finansowej Związku Banków Polskich. Jest to źródło informacji o tym, kto i co robi w zakresie edukacji finansowej w naszym kraju. Celem jest analiza i ocena programów edukacyjnych takich realizowanych w Polsce programów. Jak stwierdzono, edukacja finansowa powinna być procesem dynamicznym i dostosowywać się do coraz większej złożoności życia społecznego i gospodarczego.
W trakcie dyskusji podkreślono, że każdy projekt wypracowuje narzędzia edukacyjne. Te, które są finansowane ze środków publicznych, udostępniają m.in.: kalkulatory, broszury, scenariusze lekcji. Cześć z nich jest przetestowana i sprawdzona, ale ich „życie” kończy się wraz z projektem i nikt już potem ich nie używa. Rozmawiano także o tym, co łączy wielką fundację bankową z małym NGOsem i o czym może rozmawiać edukator z firmy ubezpieczeniowej z przedstawicielem banku centralnego. W dyskusjach o Partnerstwie na Rzecz Edukacji Finansowej (PREF) zwracano uwagę na to, że część organizacji w obawie o fundusze chce zachować niektóre pomysły edukacyjne dla siebie.
Szukano odpowiedzi na pytanie, czy współpraca sektora w edukacji finansowej jest luksusem czy też koniecznością. I czy instytucje muszą się do niej zmuszać. We Francji duży bank współpracuje z organizacjami, które pomagają dłużnikom wychodzić z długów. Środki na takie działania organizacja uzyskuje od banków, a te, jeśli zauważą, że ich klienci mają trudności, kierują je do takiej instytucji. Ona pracuje z takimi osobami, doradza im, jak mogą lepiej rozwiązać swoje problemy. Potrzebna jest współpraca różnych instytucji, bo jak wynika z doświadczeń, instytucje publiczne nie chcą rozmawiać z jednym podmiotem. Wyrażono nadzieję, że PREF będzie platformą, która za kilka lub kilkanaście miesięcy będzie reprezentowała kilkadziesiąt różnych projektów.
Na zakończenie sesji został uroczyście podpisany list intencyjny dotyczący współpracy wszystkich organizacji założycielskich Partnerstwa na Rzecz Edukacji Finansowej. Sygnatariuszami porozumienia byli: Waldemar Zbytek wiceprezes zarządu Warszawskiego Instytutu Bankowości oraz Centrum Prawa Bankowego i Informacji, Magdalena Chojna z Fundacji Innowacja i Wiedza, Katarzyna Morawska z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Monika Słotwińska-Łychota z Fundacji Wspomagania Wsi, Magdalena Krajewska z Polskiej Federacji Banków Żywności, Ija Maria Ostrowska ze Związku Biur Porad Obywatelskich i Ewa Bańkowska z Fundacji Microfinance Centre.
Bohdan Szafrański
