FTBS 2022: rola banków spółdzielczych w transformacji energetycznej

Karol Mórawski: Jak powinien wyglądać docelowy model finansowania transformacji energetycznej w społecznościach lokalnych? Na ile cele te mogą i powinny być finansowane przez banki na zasadach komercyjnych, a gdzie pojawia się potrzeba zaangażowania środków wsparcia z zasobów krajowych i unijnych?

Prof. dr hab. Marta Postuła: Transformacja energetyczna jest jednym z najbardziej aktualnych globalnych wyzwań, z jakimi mierzą się obecnie przedsiębiorstwa oraz sektor publiczny i wpisuje się w o wiele szerszy proces adaptowania strategii rozwoju firm do zmian klimatycznych.

Umiejętnie poprowadzona, stwarza liczne możliwości przedefiniowania źródeł i sposobów korzystania z energii, prowadząc w dłuższej perspektywie do ograniczenia kosztów oraz wypracowania wkładu do globalnych celów związanych z ochroną klimatu. W proces ten są zaangażowane wszystkie możliwe instytucje poprzez wsparcie instytucjonalne, prawne i finansowe np. Komisja Europejska, rządy, ale także niebagatelna jest w nim rola sektora prywatnego.

Działania w tym względzie wymagają także dużego zaangażowania finansowego, zarówno ze strony sektora publicznego, jak też prywatnego. Transfery publiczne do gospodarki w celu ochrony środowiska także pełnią bardzo ważną rolę, ponieważ pozwalają one łagodzić ekonomiczne skutki transformacji ekologicznej dla gospodarstw domowych. Dotyczą bowiem one istoty finansów publicznych, rozumianych jako procesy gromadzenia i rozdysponowywania środków publicznych. Polityka Unii Europejskiej, jeśli ją przeanalizujemy, jest także oparta na systemie transferów publicznych, chociażby cały pakiet „Fit for 55”.

Transformacja energetyczna jest bowiem wyzwaniem cywilizacyjnym i wymaga zaangażowania na wszystkich możliwych szczeblach

W ostatnich latach każdy z nas mógł zauważyć, jak dużą popularnością w Polsce cieszą się programy dopłaty do fotowoltaiki, czy też do wymiany sposobu ogrzewania realizowane przez NFOŚiGW. Ciekawą obserwacją jest zauważenie roli sektora publicznego dla rozwoju np. energii ze źródeł odnawialnych. To właśnie dzięki funduszom publicznym skierowanym na wsparcie technologii takich jak energia wiatrowa, dzisiaj jest to sektor bardzo szybko rozwijający się i w wielu krajach europejskich niepotrzebujący już wsparcia ze środków publicznych.

Zatem wsparcie finansowe w połączeniu ze stabilnymi ramami prawnymi, zwłaszcza na początkowym etapie rozwoju danego sektora czy technologii, są tymi czynnikami, które znacząco sprzyjają rozwojowi innowacyjnych rozwiązań. Na późniejszym etapie, kiedy poziom ryzyka zostanie odpowiednio obniżony, takie inwestycje mogą zostać całkowicie „przejęte” przez rynek prywatny. Wkład sektora prywatnego w wysiłki mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych jest bowiem konieczny dla osiągnięcia celów Porozumienia Paryskiego i jest to proces, który trwa od lat. Dla przykładu, według Europejskiej Agencji Środowiska, przemysł jest tym sektorem, który w największym stopniu ograniczył swoją energochłonność od 2005 roku.

Również, tak jak dotąd, największą rolę w zwiększaniu udziału odnawialnych źródeł energii będą odgrywały prywatne przedsiębiorstwa i firmy prosumenci. W Polsce odpowiadały one za 81% wszystkich mocy odnawialnych zainstalowanych w latach 2013‒2021.

Podsumowując ‒ rola sektora prywatnego jest bardzo istotna i wymaga zaangażowania różnych interesariuszy, także niebagatelna jest w tym rola instytucji finansowych, funkcjonujących na wszystkich poziomach, także regionalnym i lokalnym. Transformacja energetyczna jest bowiem wyzwaniem cywilizacyjnym i wymaga zaangażowania na wszystkich możliwych szczeblach.

Czytaj także: FTBS 2022: Rozwiązania chmurowe na rzecz biznesu

W jakim stopniu nowe regulacje unijne w zakresie ESG mogą wspomóc proces finansowania niskoemisyjnych inwestycji na szczeblu lokalnym i czy dla banków spółdzielczych przepisy te stanowić będą w większym stopniu wyzwanie, czy też szansę?

‒ Z perspektywy pragmatycznego podejścia do włączenia czynników ESG do strategii zarządzania przedsiębiorstw to użyteczne narzędzie, które proponuje konkretne mierniki, sposoby ich raportowania oraz weryfikacji. Rozwiązania regulacyjne i praktyczne związane z tym zjawiskiem często pomagają też w ustaleniu celów, dotyczących między innymi redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zużycia energii czy zanieczyszczenia wód.

Przyjmując taką perspektywę spojrzenia na nowe regulacje w zakresie ESG można stwierdzić, że dzięki tym rozwiązaniom podmioty prywatne budują własną świadomość także w obszarze transformacji energetycznej. Ponadto przedsiębiorcy raportując ESG będą posiadali obiektywne wskaźniki, opisujące skalę emisji przez nich m.in. gazów cieplarnianych oraz pozwalające zdefiniować czy nowe inwestycje podążają w kierunku niskoemisyjnych rozwiązań.

Wiedza taka będzie także użyteczna dla banków spółdzielczych, które już na bazie tych informacji będą mogły ocenić rolę danej inwestycji w dokonującej się transformacji energetycznej. Oczywiście, na pierwszy rzut oka pojawia się pytanie: po co to bankom spółdzielczym? Można mieć też poczucie, że do dotychczasowych kryteriów analizy kredytowej dodano jeszcze jeden parametr, oceniający aspekt środowiskowy.

Dzięki tym (ESG) rozwiązaniom podmioty prywatne budują własną świadomość także w obszarze transformacji energetycznej. (…) Finansujący będzie mógł oprzeć się na wskaźnikach przygotowanych przy raportowaniu ESG

Wiedza taka jest potrzebna w wielu aspektach. Po pierwsze znacząca liczba inwestycji, jakie będą realizowane, a także finansowane przez banki w Polsce są to inwestycje proekologiczne, gdzie trzeba będzie udowodnić, że cele w tym zakresie będą osiągnięte. Możliwe, że pojawiać się będą programy wsparcia, finansowania inwestycji proekologicznych realizowanych przez małych i średnich przedsiębiorców oraz działalności rolniczej proekologicznej ‒ i także wówczas finansujący będzie mógł oprzeć się na wskaźnikach przygotowanych przy raportowaniu ESG.

Jest to część procesu przechodzenia na zieloną gospodarką, która w swoim założeniu promować będzie inwestycje sprzyjające szeroko definiowanej ochronie środowiska naturalnego lub przynajmniej temu środowisku nieszkodzące (zgodnie z zasadą „do no significant harm” – po polsku „nie czyń poważnych szkód”).

To tylko kilka z aspektów pozytywnych, gdzie banki spółdzielcze będą mogły skorzystać z raportowania ESG klienta, a nie dokonywać oceny wyłącznie na podstawie własnej wiedzy eksperckiej, co wymagałoby dodatkowego wzmocnienia kadrowego.

Czytaj także: FTBS 2022: nagrody i wyróżnienia dla wiodących banków spółdzielczych i firm obsługujących sektor spółdzielczy

Czy bank spółdzielczy dysponuje odpowiednimi zasobami, aby stać się nie tylko podmiotem finansującym zielone inwestycje, ale móc również służyć lokalnej społeczności wsparciem eksperckim w tym zakresie? Tak, jak robi to część banków komercyjnych. Na ile w tym celu można wykorzystać zasoby banku zrzeszającego?

‒ Uważam, że banki spółdzielcze mają do odegrania bardzo znaczącą rolę w procesie zachodzących zmian w ramach tzw. green economy, ale moim zdaniem niezbędne jest ich wsparcie instytucjonalne przez banki zrzeszające, aby mogły wykorzystać posiadane przewagi komparatywne.

Banki zrzeszające powinny pomóc bankom spółdzielczym zbudować kompetencje w zakresie oceny jakościowej projektów

Tak jak wspomniałam, aktywny udział w przeciwdziałaniu zmianom klimatu mają do odegrania m.in. jednostki samorządu terytorialnego, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz podmioty prowadzące działalność rolniczą, a te grupy są na dziś w istotnej skali klientami banków spółdzielczych. Ważne jest zatem, aby pomóc im zarówno w aspekcie merytorycznym, jak też finansowym realizować niezbędne inwestycje z obszaru eko.

Czytaj także: Zielone prawo, ale prawo ‒ czyli nowa fala wyzwań dla przedsiębiorców

Banki  spółdzielcze, znając otoczenie lokalne oraz swoich klientów, mogą zaproponować im najbardziej dopasowane produkty, pozwalające finansować realizowane inwestycje. Natomiast banki zrzeszające powinny pomóc bankom spółdzielczym zbudować kompetencje w zakresie oceny jakościowej projektów, chociażby poprzez dostarczenie dla banków zrzeszonych prognoz ścieżek cenowych energii, na bazie których dokonywana będzie ocena kredytowa, czy też stworzenie zaplecza do oceny technicznej efektywności poddawanych ocenie projektów. Budowanie takich kompetencji przez poszczególne banki spółdzielcze samodzielnie jest kosztochłonne i taką rolę powinny wziąć na siebie banki zrzeszające.

Forum Technologii Bankowości Spółdzielczej
24-25 maja 2022 r.
Airport Hotel Okęcie
ul. Komitetu Obrony Robotników 24, Warszawa
Rejestracja: aleBank.pl/FTBS

Zapraszamy!