Firm rodzinne generują ponad 70 proc. światowego PKB. Jak zaplanować rozwój przedsiębiorstwa?

Dla przykładu w Zjednoczonych Emiratach Arabskich firmy rodzinne stanowią dużą część lokalnej społeczności biznesowej i znacząco przyczyniają się do wzrostu gospodarki we wszystkich krajach z obszaru GCC (Rady Współpracy Zatoki Perskiej).

Jakie są główne cechy odnoszącego sukcesy biznesu rodzinnego?

„Jeśli coś jest dobre dla firmy, jest także dobre dla rodziny” – powiedział kiedyś André Hoffmann, wiceprezes Roche, przedstawiciel czwartego pokolenia założycieli firmy. Przedsiębiorcy tworzą lub nabywają biznes, rozbudowują go i rozwijają, a następnie przekazują kolejnym pokoleniom jako spadek. Rozwój opiera się na wartościach i ładzie rodzinnym, niemniej dostosowanie tych wartości do kultury zarządzania jest często dość trudnym zadaniem. Zdaniem Philippe Mueler Head, Investment Themes, Chief Investment Office, UBS Global Wealth Management UBS, firmy rodzinne, niezależnie od wielkości, branży i regionu geograficznego, w którym działają, łączą zazwyczaj pewne wspólne cechy, będące kluczowymi czynnikami sukcesu, jeżeli spojrzymy na nie z długoletniej perspektywy:
• Przedsiębiorczość
• Długoterminowa wizja, strategia i zaangażowanie zainteresowanych stron
• Budowanie majątku i ochrona pokoleń
• Wartości i ład rodzinny
• Zgodność interesów biznesowych i rodzinnych
• Połączenie własności, kontroli i zarządzania
• Koncentracja majątku rodzinnego w firmie
• Dobre relacje z interesariuszami i zaufanie umożliwiające budowanie dobrej reputacji w społeczeństwie
• Wyzwania obejmują kwestie związane z ładem korporacyjnym, konflikty rodzinne o pieniądze i sukcesję oraz nepotyzm.

Firmy odnoszące największe sukcesy łączą silne wartości rodzinne, na kanwie których tworzone są solidne instytucje do zarządzania biznesem. Ład rodzinny pomaga chronić wartości przewodnie i łagodzić konflikty. Jest to szczególnie ważne, gdy cele niefinansowe i emocjonalne wywierają wpływ na konkretne działania, np. jeśli rodzina pragnie zachować kontrolę nad firmą. Jednocześnie firmy rodzinne, które odpowiednio wcześnie zajmą się kwestiami sukcesji i planowania majątku rodzinnego, mogą zmniejszyć ryzyko i zapewnić płynność sukcesji dzięki sprawiedliwemu i jasnemu planowaniu wewnętrznemu, jak i zewnętrznym poradom pochodzącym od zaufanych przyjaciół i profesjonalnych doradców.

Jakie są główne zagrożenia związane z inwestowaniem w firmę rodzinną?

Wielkość spółki
Firmy rodzinne to raczej mniejszych rozmiarów przedsiębiorstwa. Akcje spółek o mniejszej kapitalizacji charakteryzuje wyższe ryzyko biznesowe i zmienność cen w porównaniu z akcjami dużych spółek.

Płynność rynku
Jeśli rodzina posiada duży udział w spółce, wolny obrót może być ograniczony, co może sprawić, że akcje staną się mniej atrakcyjne, podlegając ponadprzeciętnej zmienności cen. Co więcej, wykorzystywanie rynków finansowych w celu uzyskania świeżego kapitału i długu, zdaniem analityków UBS, jest zazwyczaj trudniejsze i bardziej kosztowne dla spółek o ograniczonej płynności na giełdzie.

Konflikty rodzinne
Członkowie rodziny mogą narazić firmę na niestabilność w wyniku konfliktów osobistych. Aby zminimalizować to ryzyko, rodziny muszą posiadać narzędzia umożliwiające zarządzanie potencjalnymi konfliktami oraz radę rodzinną, która pomaga rozwiązywać takie sytuacje.

Kwestie ładu korporacyjnego
Firmy rodzinne mogą doświadczać problemów związanych z ładem, ponieważ kontrolę sprawuje kilka osób/członków rodziny.

Ryzyko związane z sukcesją
Sukcesja jest jednym z głównych zagrożeń, z którym borykają się wszystkie firmy rodzinne, ponieważ zarządzają procesem przeniesienia własności i zmianami pokoleniowymi, z którymi często wiąże się element emocjonalny. Planowanie sukcesji jest zatem kluczem do ograniczenia ryzyka, które obejmuje kwestie związane z przeniesieniem majątku, własności, kadry zarządzającej, jak i kwestie prawne oraz podatkowe.

Ryzyko krajowe i wewnątrzsektorowe
Ekspozycja wewnątrzsektorowa (podsektory w ramach sektorów) jest mniej zrównoważona niż w MSCI AC World. Dobra dywersyfikacja i aktywne zarządzanie inwestycjami mogą jednak zmniejszyć to ryzyko.

Ryzyko gospodarcze, recesja i wstrząsy
Firmy rodzinne stoją w obliczu takiego samego ryzyka gospodarczego, recesji i wstrząsów, jak inne przedsiębiorstwa. Jednak mniejsze firmy oraz rynki wschodzące są bardziej wrażliwe na zmienne trendy panujące w gospodarce.

Jak przedsiębiorcy mogą zbudować prowadzony w zrównoważonym rozwoju?

Reputacja: Ważne jest, aby wartości, zainteresowania i wizje rodziny były zgodne, ponieważ od tego zależna jest reputacja przedsiębiorstwa. Uczciwe praktyki zatrudnienia i wsparcie wysiłków społecznych pokazują, że zarówno rodzina, jak i firma są zaangażowane i dbają o lokalną społeczność. Zaangażowanie w stosunku do interesariuszy może pomóc firmom utrzymać dobrych pracowników, znaleźć nowych, utalentowanych pracowników i prowadzić zrównoważony rozwój.

Innowacje: Skupienie się na innowacjach i rozważenie współpracy, która przynosi obopólne korzyści, biorąc pod uwagę podwyższone ryzyko wstrząsów, na przykład wynikających z cyfryzacji, jest o wiele bardziej istotne niż kiedykolwiek wcześniej.
Plan biznesowy i ład korporacyjny: Gdy firma rozwija się i przechodzi na kolejne pokolenie, konieczne jest odpowiednie udokumentowanie zarówno planu biznesowego, jak i zasad ładu korporacyjnego. Nieformalne ustalenia mogą sprawdzać się tylko we wczesnych etapach istnienia firmy.

Sukcesja: Plan sukcesji powinien być dobrze udokumentowany i przygotowany odpowiednio wcześnie, aby uniknąć stresu, rozpadu firmy, a w najgorszym przypadku nawet bankructwa. Większość przedsiębiorców pragnie zbudować dziedzictwo, jednak ma tendencję do nieodpowiedniego zarządzania planami sukcesji. Sytuacja taka może nastąpić nagle w razie wypadku lub śmierci głowy rodziny, skutkując brakiem przywódcy czy rodzinnymi sporami.

Przekazanie obowiązków: Budowanie i poszerzanie struktury organizacyjnej jest naturalnym etapem rozwoju firmy. Delegowanie obowiązków wspiera szkolenie i motywację pracowników, jednocześnie oszczędzając czas na właściwe zarządzanie biznesem.

Nepotyzm: Ważne jest, aby prowadzić zrównoważone zatrudnienie członków rodziny i zewnętrznych specjalistów, co pozwoli utrzymać dobrą reputację, a także zapewnić wysoki poziom możliwości zarządczych i pracowniczych.

Brak elastyczności kapitału: Firmy rodzinne muszą mądrze wydatkować zasoby, utrzymywać elastyczność finansową i równoważyć budżet, gdyż posiadają bardziej ograniczony dostęp do płynnych rynków finansowych. Działania te pozwolą im zachować kontrolę nad spółką.

Popularne jest powiedzenie: „Jeśli możesz założyć rodzinę, możesz zbudować firmę”. Podobnie jak w przypadku rodziny, twoja firma jest tym, co odziedziczyłeś lub stworzyłeś i równie naturalne jest dążenie do dalszej jej budowania i rozwoju z myślą o przyszłych pokoleniach.