EDS raport: Polityka Senioralna Miasta Poznania na lata 2017–2021

Przygotował Jędrzej Solarski,
zastępca prezydenta miasta Poznania,
przewodniczący zespołu ds. polityki senioralnej na lata 2017-2021.

Opracowała Lidia Płatek,
główny specjalista ds. polityki senioralnej i integracji międzypokoleniowej
Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania

Według danych Główne­go Urzędu Statystyczne­go, obejmujących stan i strukturę demograficzną Poznania w 2016 r., wskaźnik starości demogra­ficznej, określający udział osób w wie­ku 65 lat i powyżej (103 291), wynosi w Poznaniu 19,1% (w 2000 r. – 13,6%). Natomiast liczba mieszkańców Pozna­nia w wieku poprodukcyjnym (K60+, M65+) na koniec roku 2016 wynosiła 126 362. Osób w wieku 60+ mieszka w Poznaniu 143 926.

Kolejne pokolenia żyją coraz dłużej, konieczne staje się więc podejmowa­nie działań, które przyczynią się do tego, by okres późnej dorosłości był czasem, w którym seniorzy mogą jak najdłużej cieszyć się dobrym zdro­wiem, satysfakcjonującymi kontaktami społecznymi, także poza własną rodzi­ną i możliwie długo zachować nieza­leżność psychiczną, fizyczną i społecz­ną. Istotne jest również wypracowanie najbardziej skutecznych metod mają­cych na celu wykorzystanie potencja­łu społecznego i zawodowego osób starszych oraz dostarczenie adekwat­nego, kompleksowego wsparcia oso­bom starszym i ich rodzinom.

Miasto przyjazne starzeniu się

Konieczna jest również dbałość o to, by utrwalać znaczenie starszych mieszkańców Poznania i ich miejsce w społecznej hierarchii.

Miasto Poznań już od blisko 15 lat podejmuje różnorodne inicjatywy na rzecz poprawy jakości życia seniorów, realizując zadania z zakresu pomocy społecznej, współpracując i zlecając zadania organizacjom pozarządowym, zarówno w obszarze działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym, jak i obszaru kultury, sportu i rekreacji, promocji i ochrony zdrowia, prowadząc placówki pomocy społecznej i pod­mioty lecznicze. Ponadto, dostrzegając i doceniając kapitał społeczny, przed dziesięciu laty Rada Miasta Poznania powołała, pierwszą w Polsce, Miejską Radę Seniorów, która jest organem doradczym, opiniodawczym i inicja­tywnym dla władz miasta. Wychodząc naprzeciw zmianom demograficznym zachodzącym w Poznaniu, w grudniu 2009 r. podjęto decyzję o utworzeniu w Poznaniu Centrum Inicjatyw Senio­ralnych. Podstawowym celem jego działalności jest poprawa jakości ży­cia seniorów, w tym zwiększenie ich uczestnictwa w życiu społecznym, szczególnie w obszarze edukacji, zdrowia, kultury i sztuki.

W lipcu 2016 r. miasto Poznań zosta­ło przyłączone do sieci Miast Przy­jaznych Starzeniu się Światowej Or­ganizacji Zdrowia, skupiającej miasta otwarte na potrzeby osób starszych. To z jednej strony zauważenie dotych­czasowych działań Poznania na rzecz seniorów, ale również przyjęcie zało­żenia, by działania na rzecz poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców zintegrować, nadając im wspólny cel: uczynienie miasta coraz bardziej przy­jaznym starzeniu.

Ze względu na wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa uzna­no, że konieczne staje się zintensyfikowanie działań na rzecz tworzenia środowiska przyjaznego osobom starszym, przy jednoczesnym zapew­nieniu warunków do godnego starze­nia się w zdrowiu oraz zachowania możliwie jak największej aktywności i niezależności. Niezbędne stało się zbudowanie i usystematyzowanie poli­tyki senioralnej w przestrzeni miejskiej Poznania.

Efektem powyższego oraz przyznane­go przez Światową Organizację Zdro­wia wyróżnienia było rozpoczęcie prac nad polityką senioralną, a następnie przyjęcie programu „Polityka Senioral­na Miasta Poznania na lata 2017-2021”, który wskazuje działania, zadania i ini­cjatywy kształtujące warunki godnego i zdrowego starzenia się.

Główne działania

Założeniem polityki senioralnej jest m.in. tworzenie warunków do rozwoju i życia najstarszego pokolenia poprzez działania realizowane w szczególności w zakresie tycypacji społecznej, szacunku i inkluzji społecznej, partycypacji obywatelskiej i zatrudnienia, komunikacji i informacji, usług społecznych i służby zdrowia.

Nad ustaleniem głównych kierunków polityki senioralnej dla miasta Pozna­nia pracował zespół powołany zarządzeniem Nr 790/2016/P Prezydenta Miasta Poznania z 18 listopada 2016 r. Wieloaspektowość i złożoność pla­nowanego dokumentu wymagała, by nad jego przygotowaniem pracował interdyscyplinarny zespół, składający się z przedstawicieli Rady Miasta Po­znania, Miejskiej Rady Seniorów, orga­nizacji pozarządowych, Urzędu Miasta Poznania i miejskich jednostek organi­zacyjnych realizujących zadania w ww. obszarach tematycznych i podejmujących działania na rzecz osób starszych.

Głównym celem powołanego zespołu było wypracowanie założeń koncep­cyjnych na podstawie zdiagnozowa­nych potrzeb oraz stworzenie progra­mów określających działania miasta na rzecz poznańskich seniorów. Zespół pracował nad określeniem celów, dzia­łań oraz realnych źródeł ich finansowa­nia dla określonych odbiorców w konkretnych perspektywach czasowych.

Zespół pracował w podzespołach zadaniowych, tj. ds. infrastruktury, ds. partycypacji społecznej, szacunku i inkluzji społecznej, partycypacji oby­watelskiej i zatrudnienia, komunikacji i informacji oraz ds. wsparcia społecz­ności i usług zdrowotnych. Podze­społy zadaniowe w danym obszarze dokonywały identyfikacji zarówno działań i programów obecnie realizo­wanych na rzecz seniorów przez wy­działy i jednostki organizacyjne, jak i potrzeb najstarszych mieszkańców Poznania. Liderzy podzespołów wraz z koordynatorami administracyjnymi w szczególności organizowali prace grup, koordynowali przebieg poszcze­gólnych zadań oraz dbali o dokładne przeprowadzanie analiz realizowa­nych dotychczas działań w poszcze­gólnych obszarach, a także diagnozy potrzeb i rekomendowanie nowych przedsięwzięć sprzyjających poprawie jakości życia mieszkańców Poznania.

Obok trwających prac zespołu zorgani­zowano warsztaty fokusowe przepro­wadzane z najstarszymi mieszkańcami Poznania, podczas których seniorzy mieli możliwość przedstawienia swo­ich potrzeb i oczekiwań oraz zaproponowania działań, które będą czyniły miasto coraz bardziej przyjaznym sta­rzeniu się. W spotkaniach brali udział również przedstawiciele organizacji pozarządowych i instytucji publicz­nych, pracujący z seniorami oraz na ich rzecz. Zebrane materiały poddane były analizie przez podzespoły zada­niowe i wykorzystane w toku ich prac.

Wskazane przez podzespoły zadanio­we propozycje działań poddawane będą dalszej analizie i dyskusji, a zaproponowane rozwiązania, wpisujące się w ustalone kierunki polityki senio­ralnej, będą wprowadzane odrębnymi aktami prawnymi.

Polityka Senioralna Miasta Poznania na lata 2017-2021 została przyjęta do realizacji uchwałą Nr LV/1001/VII/2017 Rady Miasta Poznania z 17 październi­ka 2017 r. Niniejszy dokument wyzna­cza kierunki działania miasta Poznania w zakresie polityki senioralnej na lata 2017-2021.

Proponowane zadania wpisują się w Strategię Rozwoju Miasta Poznania 2020+, w której działania strategicz­ne uwzględniają potrzeby najstar­szych mieszkańców oraz Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020 (przyjęte uchwałą Nr 238 Rady Ministrów z 24 grudnia 2013 r.).

Zasady wdrażania i realizacji polityki senioralnej

1. 1. Program „Polityka Senioralna Mia­sta Poznania na lata 2017-2021” to dokument nakreślający cele i horyzontalną perspektywę Poznania w obszarze działań realizowanych na rzecz seniorów.
   2. Zasięg i skala finansowa działań zależeć będzie od aktualnych możliwości budżetowych miasta Poznania.
   3. Koordynatorem działań jest Wy­dział Zdrowia i Spraw Społecznych (Koordynator).
   4. Wydziały i jednostki miejskie odpowiedzialne za poszczególne działania są zobowiązane do:a) zaplanowania w swych budżetach zadaniowych środków na realiza­cję zadań wskazanych w niniejszym dokumencie,
      b) przedstawiania koordynatorowi rocznych harmonogramów działań,
      c) przedstawiania koordynatorowi rocznych sprawozdań uwzględ­niających wskaźniki mierzenia rezultatu przypisane do zadania oraz wysokość poniesionych nakładów,
      d) konsultowania rocznych planów finansowych i harmonogramów z koordynatorem,
      e) informowania koordynatora o po­stępach realizacji harmonogramów.
   5. Prezydent miasta Poznania w dro­dze zarządzenia powoła Radę Programową, w skład której wejdą przedstawiciele właściwych me­rytorycznie wydziałów oraz jed­nostek miejskich, a także trzech przedstawicieli Miejskiej Rady Seniorów i trzech przedstawicieli organizacji pozarządowych wska­zanych przez Poznańską Radę Działalności Pożytku Publicznego.

Zadaniem rady będzie w szczególno­ści:

1. ustalenie harmonogramu realizacji poszczególnych działań w kolej­nych latach, z określeniem wskaź­ników oraz mierników realizacji (sposobów mierzenia rezultatów),
2. dokonywanie corocznej oceny po­stępów realizacji działań,
3. zgłaszanie wniosków korygują­cych.

Zasady monitorowania i ewaluacji

Za monitorowanie i ewaluację stopnia realizacji zadań określonych w poli­tyce senioralnej będzie odpowiadał Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych, koordynujący jednocześnie prace Rady Programowej.

Do monitorowania działań, wyrażania swych opinii, uwag i postulatów włą­czone zostanie środowisko osób starszych, reprezentowane przez Miejską Radę Seniorów oraz organizacje poza­rządowe.

Monitoring będzie stałym i ciągłym procesem obserwacji zmian ilościo­wych i jakościowych, mającym na celu zapewnienie informacji na temat skuteczności podejmowanych dzia­łań oraz osiąganych rezultatów. W ten sposób zostanie zapewniona bieżąca i etapowa kontrola stopnia realizacji nakreślonych zadań.

Corocznie będą przygotowywane sprawozdania z realizacji zadań, któ­re zostaną przedstawione przez Radę Programową prezydentowi miasta Po­znania oraz Miejskiej Radzie Seniorów. Radzie Miasta Poznania sprawozdanie przedstawi prezydent. Sprawozda­nia zawierać będą skwantyfikowane wskaźniki realizacji poszczególnych zadań. Po zakończeniu realizacji dzia­łań określonych w prezentowanym do­kumencie sporządzony zostanie raport końcowy. Zostanie w nim dokonana ocena zrealizowanych przedsięwzięć oraz wskazane te formy działań, które powinny być kontynuowane w latach następnych oraz te, które powinny ulec modyfikacji.

W perspektywie długoplanowej mo­nitoring umożliwi obserwację i analizę adekwatności stosowanych metod zmierzających do osiągnięcia celów głównych oraz ewentualnych zmian strukturalnych w zakresie kierunków działań.

Monitorowanie obejmować będzie na­stępujące działania:
a) systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji doty­czących stanu realizacji poszcze­gólnych zadań,
b) prowadzenie analiz porównaw­czych i tematycznych,

c) przygotowywanie rocznych spra­wozdań ukazujących stopień reali­zacji zadań.

Ewaluacja polegać będzie na:

a) ocenie osiągniętych rezultatów działań oraz określeniu stopnia wykonania zakładanych zadań,

b) ocenie rozbieżności pomiędzy przyjętymi do realizacji zadaniami a osiągniętymi rezultatami,

c) analizie przyczyn rozbieżności oraz identyfikacji obszarów wyma­gających podjęcia działań inter­wencyjnych,

d) planowaniu zmian w zakresie mo­dyfikacji kierunków działania i za­dań do realizacji.

Podmioty odpowiedzialne i zaangażowane

Koordynator:

Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych

Realizatorzy zadań:

Wydziały, miejskie jednostki organi­zacyjne, spółki, w których miasto po­siada udziały, podmioty lecznicze, dla których podmiotem tworzącym jest miasto Poznań, w tym wskazane w za­kresie poszczególnych zadań.

Współpraca:

1. Miejska Rada Seniorów
2. Poznańska Rada Działalności Po­żytku Publicznego
3. Komisja Dialogu Obywatelskiego przy Wydziale Zdrowia i Spraw Społecznych.

Partnerzy zewnętrzni:

1. Organizacje pozarządowe
2. Administracja regionalna i rządowa
3. Ośrodki szkolne i akademickie
4. Lokalne, regionalne i ogólnopol­skie media
5. Powiatowy Urząd Pracy

Kreowanie i realizowanie polityki ukie­runkowanej na dostarczenie senio­rom takich zasobów, by ich życie było pełnowartościowe, aktywne i bogate w doświadczenia rozwijające ich we­wnętrzne aspiracje i zaspokajające rozmaite potrzeby stanowi odpowiedź na obserwowane i prognozowane zmiany demograficzne w Poznaniu, czyniąc tym samym miasto coraz bar­dziej przyjaznym starzeniu się.

Zaangażowanie w realizację progra­mu przedstawicieli różnych środowisk, urzędników, organizacji pozarządo­wych i samych seniorów przyczyni się do wypracowania i wdrażania jak najbardziej optymalnych rozwiązań i działań w pełni odpowiadających po­trzebom mieszkańców. W najbliższych tygodniach powołana zostanie Rada Programowa, w skład której wejdą ww. przedstawiciele i tym samym opraco­wany zostanie harmonogram działań przyjętych do realizacji.