Czy Parlament Europejski będzie chciał rozszerzyć dostęp do gotówki w strefie euro?
Projekt samego rozporządzenia został przedstawiony przez Komisję Europejską z końcem czerwca 2023 roku wraz z całym pakietem dotyczącym rynku usług płatniczych (m.in. PSR i PSD3).
Uzasadnienie projektu
W jego uzasadnieniu Komisja podkreśliła, że rozwój płatności elektronicznych doprowadził do spadku płatności gotówkowych, a zmniejszenie sieci bankomatów w szeregu państw członkowskich oznacza zagrożenie dla dostępu do gotówki.
W tym kontekście istotności nabrało to, iż ani w pierwotnym, ani we wtórnym prawie Unii nie zdefiniowano pojęcia prawnego środka płatniczego mimo uznania euro za takowy. Godny odnotowania w tym kontekście jest wyrok TSUE z 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, w którym Trybunał zakreślił cechy prawnego środka płatniczego, tj.: obowiązkową akceptację (obowiązek przyjmowania), akceptację pełnej wartości nominalnej (przyjmowanie po wartości nominalnej) i moc umarzania zobowiązań pieniężnych. Z tej definicji wynika treść proponowanych przepisów.
W preambule zaś deklaruje się, iż gotówka jest środkiem zapewniającym jasny przegląd wydatków, będącym łatwym w obsłudze, szybkim, bezpiecznym i zapewniającym prywatność.
Treść przepisów
W treści projektowanych przepisów znaleźć można postanowienia dotyczące pojęcia prawnego środka płatniczego i obowiązku akceptacji waluty euro w gotówce wraz z wyjątkami – w szczególności w art. 5 projektowanych przepisów, które zakreślają przesłanki odmowy i wskazują dwie przykładowe sytuacje, w których taka odmowa jest możliwa oraz pozwalają umownie ex ante ustalić, że płatność nie będzie następowała w formie gotówkowej.
Dla sektora bankowego istotny będzie również art. 8, który dotyczy zapewnienia przez państwa członkowskie odpowiedniej dostępności gotówki.
Monitoring akceptacji gotówki
Państwa członkowskie będę miały obowiązek monitorowania zarówno poziomu nieakceptowania płatności w gotówce, jak i dostępności gotówki na swoim terytorium.
W przypadku gdy nieakceptowanie gotówki bądź jej dostępność będzie niewystarczająca, możliwe będzie wdrożenie środków zaradczych.
Jeśli sytuacja ta ma charakter ponadnarodowy, bądź środki podejmowane przez państwa są niewystarczające, podobne uprawnienia zaradcze miałaby posiadać również Komisja Europejska.
Poseł sprawozdawca postuluje dalsze wzmocnienie gotówki
Obecnie trwają prace legislacyjne na poziomie Parlamentu Europejskiego. Projekt sprawozdania PE przedstawił na początku roku sprawozdawca poseł Stefan Berger (EPP, DE), który zaproponował szereg dalej idących poprawek.
W pierwszej kolejności poseł sprawozdawca chce, aby wzmocnić przepisy dotyczące obowiązku akceptowania rozliczeń gotówkowych i wyłączyć możliwość ograniczenia akceptowania gotówki ex ante w formie uzgodnień umownych, wzorców umownych bądź szyldów.
Zaproponowany przez posła Bergera nowy art. 5a wyłącza możliwość taką możliwość wprost, wskazując, że regulaminy czy informacje zawarte np. przy wejściu do sklepu czy restauracji o nieprzyjmowaniu gotówki nie są dla płatnika wiążące.
Inna poprawka posła sprawozdawcy usuwa art. 6 pozwalający Komisji na rozszerzenie – w formie aktu delegowanego – katalogu sytuacji, w których istnieje możliwość odmowy przyjmowania gotówki.
Powyższe poprawki wskazują, że Parlament Europejski może w dalszych krokach prac legislacyjnych postulować znacząco szerszą dostępność gotówki, co może prowadzić do podniesienia kosztów obrotu gotówkowego w państwach z walutą euro.
