Credit Agricole: fundusz odbudowy przyspieszy konwergencję Polski do średniej unijnej
Poniżej analizujemy średnioterminowy wpływ uruchomienia wspomnianego narzędzia na średnioterminowe tempo wzrostu gospodarczego w Polsce oraz implikacje dla szybkości konwergencji Polski do średniej unijnej pod względem PKB per capita.
W ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy (dalej fundusz odbudowy) Komisja Europejska zaciągnie pożyczki na kwotę do 750 mld EUR, głównie w latach 2020‐2024, oraz przekaże te środki krajom członkowskim w ramach dotacji (500 mld EUR) i pożyczek (250 mld EUR). Zwrot pozyskanych funduszy nastąpi po 2027 r., a najpóźniej do 2058 r. z przyszłych budżetów UE. Fundusz odbudowy jest na razie propozycją i nie została jeszcze uchwalona jego ostateczna formuła. KE będzie zapowiedziała ścisłą współpracę z Parlamentem Europejskim i Radą Europejską, aby osiągnąć ostateczne porozumienie na początku jesieni i umożliwić wdrażanie nowego budżetu z początkiem 2021 r.
Fundusz odbudowy podzielony jest na kilka segmentów
Fundusz odbudowy podzielony jest na kilka segmentów. Największy z nich to Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (310 mld EUR na dotacje plus 250 mld EUR na pożyczki). W ramach tej części programu zapewnione zostanie szerokie wsparcie finansowe na rzecz inwestycji i reform, w tym w dziedzinie transformacji ekologicznej i cyfrowej. Państwa członkowskie przedstawią krajowe plany odbudowy, które będą podlegały akceptacji KE.
Drugim elementem funduszu odbudowy jest „Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności i terytoriom Europy (REACT-EU)” w wysokości 55 mld EUR w latach 2020-2022 przewidziane na dopłaty do zatrudnienia, mechanizm zmniejszonego wymiaru czasu pracy i środki aktywizacji zawodowej młodzieży, wsparcie płynności finansowej oraz wypłacalności małych i średnich przedsiębiorstw.
Czytaj także: Ile dla Polski z unijnego funduszu naprawczego i na jakich zasadach?
Kolejnym elementem funduszu odbudowy jest Instrument wsparcia wypłacalności w wysokości 31 mld EUR ukierunkowany na wsparcie kapitałowe dla rentownych przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów gospodarki, umożliwiające im rozwiązanie problemów związanych z wypłacalnością w kontekście pandemii koronawirusa oraz wspierające ich udział w transformacji ekologicznej i cyfrowej. Oprócz tego przewidziane jest zasilenie programu InvestEU ukierunkowanego na pobudzenie prywatnych inwestycji kwotą 30,3 mld EUR.
Ponadto w ramach funduszu odbudowy zostaną sfinansowane m.in. inwestycje ukierunkowane na neutralność klimatyczną (40 mld EUR), działania w ramach wspólnej polityki rolnej (15 mld EUR), działania mające na celu przygotowania UE na przyszłe zagrożenia w dziedzinie zdrowia (7,7 mld EUR) i innych sytuacji kryzysowych (2,0 mld EUR).
Jak zostaną rozdysponowane środki z funduszu?
Ostateczny sposób rozdysponowania środków w ramach funduszu odbudowy pomiędzy poszczególne kraje członkowskie nie jest jeszcze znany. Zgodnie z wstępnymi informacjami Polska ma otrzymać w sumie 63,8 mld EUR środków z czego 26,1 mld EUR będą stanowiły pożyczki a 37,7 mld EUR granty. Jeśli taki podział środków zostanie ostatecznie utrzymany oznacza to, że Polska będzie miała do dyspozycji znacząco większą kwotę środków w relacji do PKB (ok. 13%) w porównaniu do przeciętnej wartości w całej UE (ok. 5,6% PKB). Oznacza to, że uruchomienie funduszu odbudowy może przyczynić się do szybszej konwergencji Polski do średniej unijnej pod względem PKB per capita niż miało to miejsce przed wybuchem pandemii COVID-19.
W celu weryfikacji tej hipotezy przeprowadziliśmy symulację kształtowania się PKB per capita w Polsce i Unii Europejskiej w dwóch scenariuszach – obecnej sytuacji, w której mamy do czynienia z epidemią COVID-19 i uruchomieniem funduszu odbudowy (dalej: scenariusz epidemii) oraz scenariuszu, w którym wstrząs gospodarczy w postaci epidemii COVID-19 nie zmaterializowałby się, ale tym samym nie zostałby uruchomiony fundusz odbudowy (dalej: scenariusz bez epidemii).
Czytaj także: Komisja Europejska proponuje 63,8 mld euro dla Polski na odbudowę gospodarczą >>>
Na potrzeby naszej analizy zakładamy, że względne zmiany populacji pomiędzy latami będą takie same w przypadku Polski i całej Unii Europejskiej, dzięki czemu tempo wzrostu gospodarczego jest jednoznaczne z procentową zmianą PKB per capita. Średnioterminowa ścieżka dla wzrostu PKB w Polsce w „scenariuszu bez epidemii” została przyjęta zgodnie z naszą grudniową prognozą makroekonomiczną. W przypadku prognozy dla Unii Europejskiej skorzystaliśmy z listopadowej projekcji makroekonomicznej KE, ekstrapolowanej na kolejne lata.
Wpływ uruchomienia funduszu odbudowy na tempo wzrostu gospodarczego w UE
Szacując wpływ uruchomienia funduszu odbudowy na tempo wzrostu gospodarczego w UE, skorzystaliśmy z symulacji KE. W symulacji założono, że tempo wydatkowania środków będzie stałe – w każdym z czterech lat funkcjonowania programu zostanie absorbowane 25% jego całkowitej sumy. Jako szacunek wpływu programu na tempo wzrostu PKB przyjęliśmy średnią z dwóch scenariuszy (pesymistycznego i optymistycznego) przedstawionego w dokumencie. Uśredniony scenariusz zakłada, że 50% pożyczek i 75% dotacji przyczyni się do realizacji nowych inwestycji tj. takich, które nie powstałyby gdyby fundusz odbudowy nie zostałby uruchomiony. Wynika to z faktu, że program może również zapewnić korzystne finansowanie dla tych przedsięwzięć, które w innym wypadku zostałyby i tak sfinansowane z innych źródeł. Wyniki symulacji wskazują, że PKB w UE będzie wyższy o 1,25% w 2021 r., 1,6% w 2022 r. i 1,9% w 2024 r. niż w scenariuszu, w którym fundusz odbudowy nie zostałby uruchomiony. W naszej analizie obniżyliśmy szacunek wpływu na PKB w 2021 r. do 0,8% z uwagi na fakt, iż absorpcja środków w pierwszym roku będzie przebiegała najprawdopodobniej wolniej niż w kolejnych latach. Oczekiwane tempo wzrostu gospodarczego w scenariuszu z epidemią COVID-19, ale bez uruchomienia funduszu odbudowy przyjęliśmy zgodnie z majową prognozą KE.
Z uwagi na odłożoną w czasie spłatę zobowiązań związanych z funduszem (po 2027 r., przy ocenie jego wpływu na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce w najbliższych latach możemy brać pod uwagę wielkość brutto przyznanych środków (tj. z pominięciem przyszłych obciążeń finansowych). W przypadku Polski, pozytywny wpływ programu na tempo wzrostu gospodarczego będzie skupiony w ramach dwóch kanałów oddziaływania. Pierwszy z nich to wyższe inwestycje, a drugi to zwiększenie eksportu związane z jednoczesnym ożywieniem gospodarczym w innych krajach UE. Oczywiście, środki z funduszu odbudowy zostaną częściowo użyte na sfinansowanie inwestycji, które bez nich i tak zostałyby zrealizowane, co będzie czynnikiem ograniczającym pobudzenie wzrostu gospodarczego. Uwzględniając powyższe uwarunkowania dostrzegamy istotne ryzyko w górę dla naszej prognozy wzrostu gospodarczego w 2021 r. (3,2% r/r) związane z szybszym od oczekiwań zagospodarowaniem środków z funduszu odbudowy. Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia związane z absorpcją środków unijnych (opóźnienia w przygotowywaniu wniosków, etc.) uważamy, że ryzyko to jest jednak ograniczone. W latach 2022-2023 szacujemy, że w wyniku oddziaływania funduszu odbudowy dynamika PKB zwiększy się do 4,0% r/r a następnie obniży się do 3,5% w 2024 r.
Kształtowanie się relacji PKB per capita w Polsce i UE
Na podstawie przedstawionych powyżej prognoz wzrostu gospodarczego możemy porównać kształtowanie się relacji PKB per capita w Polsce i UE w „scenariuszu bez epidemii” i „scenariuszu z epidemią” w najbliższych latach. Oczekujemy, że w „scenariuszu bez epidemii” PKB per capita Polski w relacji do średniej unijnej zwiększyłby się z 72,8% w 2019 r. do 80,0% w
2025 r., podczas gdy w „scenariuszu z epidemią” relacja ta osiągnie 81,0% w 2025 r. (por. wykres). Silne wahania relacji PKB per capita w latach 2020-2021 w „scenariuszu z epidemią” są spowodowane istotnymi różnicami w skali wstrząsu gospodarczego wywołanego epidemią COVID-19 w 2020 r. w Polsce i UE i następującego po nim ożywienia wspieranego przez efekty niskiej bazy. Nasza symulacja wspiera zatem hipotezę, że uruchomienie funduszu odbudowy może przyczynić się do szybszej konwergencji Polski do średniej unijnej pod względem PKB per capita (o 1 pkt. proc. w horyzoncie 2025 r.) niż miałoby to miejsce przed wybuchem pandemii COVID-19.
