Co warto wiedzieć o zastrzeganiu numeru PESEL?

Na nasze pytanie, czy w tym momencie można skutecznie zastrzec numer PESEL –Dariusz Kozłowski przyznał, że co prawda od 17 listopada ’23 urzędy przyjmują zastrzeżenia numeru PESEL od obywateli ale: „Problem polega na tym, że podmioty obowiązane, które mają za zadanie weryfikować czy PESEL jest zastrzeżony przed np. udzieleniem kredytu, pożyczki, wydaniem karty płatniczej, czy też dokonaniem wypłaty gotówkowej w kasie banku, która pojedynczo lub jako kolejna powoduje, że suma wypłat gotówkowych przekracza ustalony ustawą limit, będą to robiły dopiero od 1 czerwca 2024 roku, co oznacza, że zastrzeżenie na dzień dzisiejszy tak naprawdę nie spełnia oczekiwań konsumenta” – powiedział wiceprezes CPBiI.

Jak zaznaczył – nie oznacza to jednak, że banki zostały zwolnione z dochowania należytej staranności przy weryfikacji klientów, bo proces ten, tak jak do tej pory, jest sumiennie prowadzony przez banki przy zachowaniu wszystkich istniejących w tym obszarze procedur. Jedynie zapis nakładający odpowiedzialność instytucji zobowiązanych, w tym banków, za brak weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń PESEL, który ustawodawca wprowadził ustawą zaczyna obowiązywać dopiero od 1 czerwca 2024 roku.

„Wydaje się, że komunikacja medialna Ministerstwa Cyfryzacji dotycząca wprowadzenia tej ustawy w życie nie została dobrze skoordynowana, dlatego że poinformowano społeczeństwo o tym, że można już zastrzec swój PESEL i czuć się bezpiecznym, bo odpowiedzialność za ewentualne nadużycia ponosi ktoś inny. A to nie jest jak na razie zgodne z prawdą” – wyjaśnił Dariusz Kozłowski.

Jak będzie można zastrzec numer PESEL od czerwca 2024 roku?

Pytany o to jak będzie wyglądał proces zastrzegania numeru PESEL od połowy 2024 roku stwierdził, że numer ten będzie można zastrzec na stronie internetowej obywatel.gov.pl, mobilnie w aplikacji mObywatel, albo bezpośrednio w urzędzie gminy, bądź też w bankowości internetowej – jeżeli bank klienta zdecyduje na wprowadzenie takiej funkcji.

Po 1 czerwca 2024 roku, jeśli jakakolwiek osoba będzie chciała zaciągnąć kredyt lub pożyczkę, założyć rachunek bankowy czy wypłacić gotówkę w placówce bankowej, która pojedynczo lub jako kolejna powoduje, że suma wypłat gotówkowych przekracza próg ustalony jako trzykrotność minimalnego wynagrodzenia, bank będzie ustawowo zobligowany do tego, aby przed dokonaniem takiej czynności zweryfikować czy dany PESEL jest zastrzeżony – czy też nie.

Jeżeli się okaże, że PESEL jest zastrzeżony, to bank odmówi dokonania czynności bankowej. Dodatkowo, jeżeli w tym momencie, klient chciałby wycofać zastrzeżenie dot. swojego numeru PESEL, będzie musiało upłynąć co najmniej 12 godzin, aby bank mógł ponownie dokonać czynności bankowych. To jest wprost zapisane w ustawie.

„W przypadku braku istnienia zastrzeżenia numeru PESEL, dla klientów banków nic się nie zmienia. Bank będzie dokonywał czynności tak, jak do tej pory” – powiedział nasz rozmówca.

Możliwość zastrzegania nr PESEL i bezpieczeństwo obywateli

Dariusz Kozłowski zwrócił uwagę, że podmiotami obowiązanym do weryfikacji tego czy PESEL jest zastrzeżony, czy nie – przed dokonaniem czynności notarialnych są także notariusze.

Oznacza to, że w przypadku np. zbycia nieruchomości, samochodu, bądź jakiegokolwiek innego składnika majątkowego ustawa również daje możliwość zabezpieczenia klienta, który zastrzegł swój numer PESEL.

Podobny obowiązek ciąży również na operatorach telekomunikacyjnych, np. w przypadku wydania duplikatu karty SIM – operator telekomunikacyjny będzie zobligowany do sprawdzenia czy numer PESEL klienta nie jest zastrzeżony.

Powszechność obowiązku stosowania weryfikacji powinna spowodować znakomite ograniczenie możliwości dokonywania fraudów na cudzą tożsamość.

Jak wyjaśnił wiceprezes CPBiI Ministerstwo Cyfryzacji stworzyło rejestr zastrzeżonych numerów PESEL co otworzyło możliwość dla podmiotów obowiązanych do podłączenia się do tego rejestru, celem weryfikowania statusów zastrzeżeń.

Tymczasem sektor bankowy poprzez system Dokumenty Zastrzeżone prowadzony przez Związek Banków Polskich zintegrował dla banków usługi związane z weryfikacją i zastrzeganiem numerów PESEL udostępniane przez Ministerstwo.

Zdaniem Dariusza Kozłowskiego możliwość zastrzegania swojego numeru PESEL zwiększy bezpieczeństwo obywateli. Co prawda do tej pory klienci banków mieli już taką możliwość, ale dotyczyła one jedynie zobowiązań zaciąganych w sektorze bankowym i dodatkowo usługa weryfikacji ta nie była obligatoryjna dla innych instytucji.

Obecne rozwiązanie dotyczy szeroko rozumianej gospodarki i w założeniach powinno podnieść poziom bezpieczeństwa obywateli, nie tylko jako klientów banków.

„Rzecz w tym, że niektóre projektowane zapisy, jak również sposób ich implementacji, budzą nasze zastrzeżenia, które niestety nie były uwzględniane przez projektodawcę na etapie konsultacji, czy prac w komisjach. A przecież sektor bankowy dysponuje olbrzymią wiedzą na temat modus operandi popełnianych przestępstw finansowych oraz tego w jaki sposób zapobiegać tym przestępstwom” – podsumował Dariusz Kozłowski.