Bankowość i Finanse | Gospodarka – Sri Lanka | Bankructwo w turystycznym raju

Jan Bolanowski

Na początku lipca Sri Lanka trafiła do światowych serwisów informacyjnych, gdy tłum protestujących obywateli wdarł się na teren pałacu prezydenckiego. Prezydent państwa, Gotabaya Rajapaksa, został ewakuowany przez wojsko, a kilka dni później opuścił kraj i ostatecznie zdał urząd prezydenta w ręce dotychczasowego premiera Ranila Wickremesinghe. Polityczne zawirowania to jednak tylko ostatni akt narastającego od kilku lat dramatu.

Z eldorado do piekła

Na początku XXI w. raczej nikt nie wskazywałby Sri Lanki jako kandydata na pierwszego azjatyckiego bankruta trzeciego tysiąclecia. Kraj miał za sobą kilka dekad niemal nieprzerwanego wzrostu gospodarczego. Głównie dzięki rozwiniętemu sektorowi turystycznemu i eksportowi renomowanej cejlońskiej herbaty, Sri Lanka rozwijała się szybciej od większości państw Azji Południowej, i to nawet pomimo trwającej od 1983 r. wojny domowej z Tamilskimi Tygrysami. W 1997 r. Bank Światowy zaliczył Sri Lankę do grupy państw o niższych średnich dochodach. Pomimo niszczycielskiego tsunami z 2004 r., kryzysu gospodarczego i eskalacji działań zbrojnych przed ­zakończeniem wojny domowej w 2009 r. gospodarka tego kraju nadal notowała stabilny wzrost, co doprowadziło do awansu do grona krajów o średnich wyższych dochodach w 2019 r. Jednak zaledwie po roku Bank Światowy cofnął Sri Lankę do niższej klasy. Już wtedy dały znać o sobie pierwsze symptomy postępującego kryzysu.

Później kraj toczył się po równi pochyłej. W ciągu ostatnich dwóch lat dług publiczny wzrósł z 42% do 119% PKB. Jednocześnie lankijska rupia osłabła wobec dolara o blisko 50%, a rezerwy walutowe praktycznie wyparowały, kurcząc się z 7,6 mld USD w 2019 r. do 25 mln obecnie. Ostatni odczyt inflacji z lipca 2022 r. mówi o średnim wzroście cen w ciągu roku o ponad 60%, ale ceny benzyny poszły w górę dwukrotnie, a mięsa trzykrotnie. Ponadto paliw i żywności zaczyna brakować, a ludzie ustawiają się po nie w ogromnych kolejkach. Brakuje też innych towarów, które trzeba kupować za granicą: mleka, leków czy nawozów sztucznych. Z powodu braku papieru odwołano na czas nieokreślony egzaminy szkolne, a gazety codzienne „The Island” oraz „Divaina” przestały ukazywać się drukiem i przeszły w całości na e-wydania. Do tego trzeba jeszcze dodać regularne przerwy w dostawie prądu, rosnące bezrobocie i plagę niedożywienia, które według UNICEF dotknęło w maju 70% lankijskich rodzin.Jak do tego doszło? Żeby z pozycji regionalnego czempiona spaść na samo dno musi dojść do splotu szeregu czynników. Eksperci jako podstawowy wskazują jednak złe zarządzanie państwem. Spiętrzające się błędy decydentów w sytuacji niesprzyjającego otoczenia zewnętrznego doprowadziły Perłę Oceanu Indyjskiego na skraj przepaści, a potem pociągnęły ją w dół.

Państwo to nie rodzinny biznes

Bezpośrednimi sprawcami upadku gospodarki Sri Lanki jest rodzina Rajapaksa, a zwłaszcza były prezydent Gotabaya i jego starszy brat Mahinda, który do maja pełnił funkcję premiera (w Sri Lance obowiązuje system prezydencki przy sporej współodpowiedzialności premiera). Bracia są aktywni w polityce od 2004 r., gdy Mahinda po raz pierwszy został premierem, ...