Bankowość i Finanse | Gospodarka | Recesja nie całkiem globalna

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Tegoroczne procesy zwijania się gospodarek mogą mieć charakter punktowy, ponieważ nie wydaje się, by cały świat musiał je przeżywać. Ponadto obserwowana dekoniunktura będzie miała raczej umiarkowane natężenie, z którym ekonomiści wespół z politykami powinni sobie poradzić stosunkowo łatwo. Co poza tym powoduje, że o sytuacji w tegorocznej gospodarce mówi się i pisze z pewnym optymizmem, o który trudno było jesienią 2022 r?

Przypomnijmy, wszystkie możliwe instytucje – ważniejsze i mniej ważne – były zdania, że obecny rok będzie czasem powszechnej recesji. Opinie zmieniły się w styczniu. Zdaniem części ekspertów, ryzyko recesji światowej istotnie zostało zredukowane. Niemniej nadal należy spodziewać się silniejszego tłumienia wzrostu popytu w wielu gospodarkach w ramach walki z inflacją albo po prostu szybszego spadku inflacji, co zawsze bywa przyczyną spadku wzrostu w gospodarce. Negatywny wypływ na przebieg zmian gospodarczych będą również miały chińskie uwarunkowania – jak to ma miejsce już od dłuższego czasu – chociaż trudno w tej chwili jednoznacznie ocenić sposób i zakres ich oddziaływań. Pewne jest jednak, że kolejne niedawne tamtejsze odbicie COVID-19 może przyczynić się do zwiększenia nasilenia prognozowanej recesji. O jej odbiciu może także decydować eskalacja rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie czy spodziewane podwyższenie globalnych kosztów finansowania. Innymi słowy, o stanie gospodarki w 2023 r. zdecydują w znacznej mierze geoekonomia, geopolityka oraz finanse światowe.

Szacunki MFW

Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ryzyko recesji w obecnym roku jest spore, choć niższe od prognozowanego w październiku 2022 r. O jej wystąpieniu przesądzają nie tylko czynniki ekonomiczne, jak zmiany popytu lub inflacji, ale też klasyczne czynniki geopolityczne, do których trzeba zaliczyć wojnę na Ukrainie, jak i uwarunkowania społeczne, w tym stan zdrowia chińskiej populacji. Reakcja rynków finansowych, obserwujących te problemy, jest trudna do przewidzenia. Inna bowiem będzie ich odpowiedź na silniejszy wzrost popytu stłumionego w wielu gospodarkach, inna – gdy będziemy obserwować szybszy spadek inflacji. Co więcej, decyzje o tej odpowiedzi mogą pojawić się niemal z dnia na dzień, co nie ułatwia życia prognostom.

Generalnie jednak MFW jest obecnie zdania, że wzrost w gospodarce światowej obniży się z szacowanych 3,4% w 2022 r. do 2,9% w 2023 r. Z kolei rok 2024 r powinien być już czasem wzrostu – miałby on wynieść 3,1%. Prognoza na 2023 r. jest zatem o 0,2 pkt. proc. wyższa, niż to przyjęto w prognozie World Economic Outlook (WEO) z października 2022 r. Warto jednak zobaczyć te projekcje w kontekście danych historycznych z lat 2000-2019. Wówczas okaże się, że prognoza na 2023 r. jest niższa od średniej przyrostu gospodarczego na świecie wynoszącej dla pierwszych dwóch dekad XXI 3,8%. Oczekuje się, że globalna inflacja spadnie z poziomu 8,8% notowanego w 2022 r. do 6,6% w  2023 r., i nawet 4,3% w 2024 r. Prognozy na obecny i przyszły rok zapowiadają przełamanie spowolnienia obserwowanego w czasie pandemii i wejścia na poziom wyższy, obserwowany bezpośrednio przed pandemią w latach 2017-2019 i wynoszący ok. 3,5%.

Ta pozytywna zmiana jest podyktowana w dużym stopniu ożywieniem gospodarczym, które pojawiło się w Chinach – mimo problemów z pandemią – w ostatnich miesiącach. Przyspieszenie szczepień przeciwko COVID-19 byłoby zapewne dodatkowym impulsem, również o charakterze transgranicznym, ułatwiającym powrót wszystkich gospodarek na ścieżkę wzrostu. Trzeba jednak pamiętać, że dla nich priorytetem jest osiągnięcie w możliwie krótkiej perspektywie trwałej niskiej inflacji, której średnia dla światowej gospodarki w latach 2017-2019 wynosiła 2,27%. Jednocześnie niektóre państwa borykały się z inflacją rzędu nawet 64,3%, jak w Turcji, podczas gdy jej średni poziom w gospodarce światowej wynosił ostatnio ok. 8,8%. W tej skomplikowanej sytuacji konieczne będzie wdrażanie przez państwa narzędzi makroostrożnościowych oraz obniżanie zadłużenia publicznego. Równolegle rządy powinny koncentrować się na opracowaniu form wsparcia fiskalnego kierowanego do osób ponoszących najwyższe obciążenia z powodu wysokich cen żywności i energii. Natomiast jednoczesne inwestowanie w łagodzenie zmian klimatycznych poprzez zwiększanie inwestycji ekologicznych powinno w dłuższym okresie czasu przyczynić się do ograniczenia problemów z dostawami i cenami energii.

Niemniej prognozy wzrostu PKB na 2023 r. wynoszące ok. 3,5% nie ulegają zmianie. Wobec tego obecny rok będzie dla większości społeczeństw trudny. Szacuje się, że jedna trzecia światowej gospodarki znajdzie się w recesji. Doświadczą jej m.in. takie państwa, jak choćby Wielka Brytania, gdzie odnotuje się spadek wzrostu -0,6%. Problemy będzie miała także Rosja, gdzie wzrost w obecnym roku nie przekroczy 0,3%, czy Japonia z prognozowanym wzrostem 0,7% (patrz tab. 1).

Z kolei USA, jak i Europa, będące przecież głównymi motorami globalnego wzrostu, także walczą ze spowolnieniem. Wzrost gospodarczy Chin, który przez wiele lat oscylował wokół 10%, w 2023 r. prawdopodobnie zatrzyma się na poziomie globalnego wzrostu.

Korekty Banku Światowego

Zdaniem Banku Światowego, obecny rok będzie zdecydowanie kryzysowy dla wszystkich państw i regionów świata. Powszechna recesja przyniesie jeden z najniższych wzrostów gospodarczych w minionych trzech dekadach. Według najnowszych prognoz Waszyngtonu, globalna gospodarka będzie powiększać się zaledwie w tempie 1,7%, mimo zapowiadanych wcześniej 3%. Według wyliczeń banku ten spadek wzrostu PKB w 2022 r. należy do najwyższych w minionych pięciu dekadach. Wśród przyczyn tej sytuacji wymienia się – jak to zresztą wskazuje również MFW – tzw. synchroniczne zaostrzenie polityki monetarno-fiskalnej w celu powstrzymania wysokiej inflacji oraz ciągłe zakłó...