Bankowość spółdzielcza w Unii Europejskiej: Europejczyk spółdzielca

Credit Agricole i Credit Mutuel obok holenderskiego Rabobanku, niemieckiego DZ-Banku i OKO Bank w Finlandii należą do najbardziej dynamicznych i ekspansywnych banków europejskich. W UE funkcjonuje około 4,5 tys. lokalnych i regionalnych banków spółdzielczych, które zatrudniają 648 tys. osób i obsługują 125 mln klientów w sieci 58,4 tys. placówek. W większości krajów pełnią one ważną rolę w systemie wspierania rozwoju społeczności lokalnych, zajmując również wysoką pozycję w światowym rankingu uniwersalnych instytucji bankowych. Holenderski Rabobank, działając w sferze rolnictwa i agrobiznesu, posiada 222 oddziały w 34 krajach i jest jednym z niewielu banków mających najwyższy rating kredytowy AAA.

Siła udziałowców

W Austrii ponad pół miliona obywateli, tj. 10 proc. ludności tego kraju, jest członkami banków ludowych Volksbank Gruppe. Z ich usług korzysta co trzecie małe i średnie przedsiębiorstwo, łącznie około 100 tys. firm. W Szwajcarii, gdzie funkcjonuje 400 lokalnych banków Raiffeisena, zobowiązania wobec klientów pozwalają finansować około 93 proc. kredytów i pożyczek udzielanych dla sektora niefinansowego.

Banki spółdzielcze są niezwykle silnie zakorzenione w społeczeństwie niemieckim. Liczba członków banków ludowych i banków Raiffeisena wzrosła tam w okresie ostatniego roku o 160 tys., osiągając poziom 16 mln. Oznacza to, że co piąty Niemiec jest spółdzielcą. W 2008 r. w Niemczech 1197 lokalnych banków wypracowało 2 mld euro zysku brutto, a ich suma bilansowa (bez banków zrzeszających i ich spółek zależnych) zwiększyła się o 36 mld euro do sumy 668 mld euro, natomiast fundusze własne do 34,1 mld euro.

Co trzecia placówka bankowa w tym kraju należy do sektora spółdzielczego. Co ciekawe, szefowie największych instytucji kredytowych i ich pracownicy są jednocześnie zwykle udziałowcami banków lokalnych, które rozliczają podstawowe usługi konsumenckie.

Nie ma modelu doskonałego

Spółdzielczy sektor bankowy posiada na europejskim rynku średnio 17-proc. udział w depozytach. Pod względem udzielonych kredytów przodują spółdzielcy we Francji i w Niemczech, ich łączny udział w rynku przekracza 63 proc. Podobna tendencja dotyczy depozytów (57 proc.). Liderami są też Włosi i Holendrzy z grupą Rabobank, której suma bilansowa jest wielokrotnie wyższa niż wszystkich banków w Polsce.

W sektorze tym nie ma jednego doskonałego modelu, w poszczególnych krajach funkcjonują różne struktury organizacyjne, aczkolwiek regułą jest usytuowanie na szczeblu centralnym co najmniej jednego banku krajowego. Banki regionalne istnieją bądź nie w zależności od potencjału kas lokalnych i prowadzonego w nich biznesu. Różnice dotyczą również autonomii najniższego szczebla, w Holandii i Hiszpanii jest ona bardzo duża, we Francji najmniejsza.

W Niemczech nie ma ustawowego obowiązku zrzeszania się banków spółdzielczych. Są one bankami uniwersalnymi i mogą działać w trzech różnych formach prawnych jako:

• spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością, której członkowie odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem,
• spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną do sumy gwarancyjnej, która nie może być niższa od udziału członkowskiego,
• spółdzielnia, w której odpowiedzialność jest wyłączona.

Sektor bankowości spółdzielczej w Niemczech jest tradycyjnie bardzo silny, mimo to do konsolidacji banków regionalnych doszło stosunkowo niedawno. DZ Bank AG powstał w 2001 r. z połączenia dwóch dużych banków krajowych.

W przeciwieństwie do Niemiec, autonomia banków lokalnych we Francji jest mocno ograniczona. Istnieją tam cztery grupy krajowe: Credit Agricole, Caisse d’Epargne, Credit Mutuel i Banques Populaires, które łącznie zrzeszają 63 regionalne banki. Model francuski opiera się na konsolidacji finansowej poszczególnych banków w ramach struktur zrzeszeniowych (podobnie jest w Niemczech i w Hiszpanii). Ustawodawca umożliwił więc zawiązywanie bankowych spółek akcyjnych, pozostawiając spółdzielniom kredytowym dużą swobodę działania, możliwość tworzenia strategicznych aliansów (bankowość inwestycyjna, faktoring, leasing, outsourcing), filii w innych sektorach rynku finansowego oraz współ...