Banki spółdzielcze: Jak sektor spółdzielczy w Europie finansuje MŚP?

Ignacy Kowalski

Autorzy opracowania1 podjęli się przeglądu stanu zaangażowania banków spółdzielczych oraz innych mniejszych instytucji w finansowanie mikro, małych i średnich przedsiębiorców w Europie oraz analizy ich potrzeb w zakresie źródeł finansowana. W raporcie podkreślają, że banki nadal są podstawowym źródłem finansowania dla europejskiej gospodarki. To one dostarczają ponad 70% finansowania zewnętrznego niefinansowemu sektorowi korporacyjnemu, podczas gdy rynki finansowe niespełna 30%. Sporo miejsca w opracowaniu poświęcono unijnym instrumentom wsparcia akcji kredytowej bankowości spółdzielczej, które z racji obszerności materiału, omówię w kolejnym numerze miesięcznika „NBS”.

Bankowość spółdzielcza w Europie ery pokryzysowej

Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Bankowości Spółdzielczej (EACB) na koniec czerwca 2016 r. w Unii Europejskiej istniały 7874 instytucje finansowe, spośród których 3278 to instytucje kredytowe. W ostatnich latach konsolidacja sektora bankowego doprowadziła do redukcji liczby instytucji finansowych w UE. Aktualnie funkcjonuje ponad cztery tysiące banków spółdzielczych, z niemal 70 000 oddziałów, ponad 800 000 pracowników, 81 milionami członków, 205 milionami klientów, depozytami o wartości 3793 miliardów euro, 3975 miliardami euro w kredytach klientów oraz ponad 7500 miliardami euro całkowitych aktywów.

Autorzy ekspertyzy przypominają, że pomiędzy modelami bankowości spółdzielczej w Europie występują znaczące różnice, w zależności od kraju, otoczenia prawnego, wielkości, integracji poszczególnych instytucji lokalnych, a także istotności pewnych grup docelowych, w tym przedsiębiorców sektora MŚP. Niektóre sieci banków spółdzielczych wraz ze swoimi centralnymi instytucjami sieciowymi ewoluowały do postaci dużych, złożonych konglomeratów finansowych, a niektóre z tych ostatnich są teraz jednymi z największych grup bankowych w Europie. Na przykład – pomimo silnej obecności większych banków w takich państwach, jak Niemcy, Francja i Włochy, ich systemy bankowe są bardziej pofragmentowane i obejmują silne sektory oszczędnościowe i spółdzielcze. W przeciwieństwie do nich systemy bankowe w mniejszych krajach są zazwyczaj bardziej skoncentrowane.

Autorzy raportu zwracają uwagę na wagę modelu biznesowego bankowości spółdzielczej. Jest on zwykle konserwatywny i oparty na prostszej strukturze niż model banków komercyjnych. Banki spółdzielcze skupiają się zazwyczaj w znacznym stopniu na bankowości detalicznej opartej na kredytach. Indywidualne instytucje lokalne, chociaż zazwyczaj małe, są kluczowymi pośrednikami w zakresie kredytów dla MŚP, z dość silną orientacją na mniejsze firmy z tego sektora.

Politykę finansowania banków spółdzielczych, ale także ich bazę kapitałową, w raporcie oceniono jako względnie stabilną. Ich głównym źródłem finansowania są depozyty od klientów, którzy w znacznej mierze pokrywają się z ich członkami-właścicielami. Oprócz wkładu członkowskiego właścicieli-członków, zazwyczaj ich niemal wyłącznym źródłem kapitału są zyski zatrzymane. W raporcie zwraca się także uwagę, że z tego też powodu lokalne banki spółdzielcze nie zostały zasadniczo tak bardzo dotknięte kryzysem jak ich komercyjne odpowiedniki. Tu także podkreśla się, że w państwach silniej dotkniętych kryzysem odczuły go bardziej bankowe instytucje scentralizowane, gdzie model biznesowy odbiegał od tradycyjnego modelu bankowości spółdzielczej na rynku krajowym.

Po stronie aktywów działalność banków spółdzielczych jest silnie napędzana akcją kredytową. Jeżeli chodzi o mniejsze instytucje, współczynnik kredytów do aktywów wynosi średnio powyżej 50%, czyli jest znacznie wyższy niż w przypadku banków komercyjnych. W opracowaniu wielokrotnie podkreśla się silną orientację banków spółdzielczych na bankowość relacyjną w segmencie detalicznym oraz ich bliskość z klientami wynikającą z etosu spółdzielczego.

Autorzy zaznaczają także, że zdarzają się przypadki, kiedy lokalne banki spółdzielcze nie mają możliwości obsłużenia większej liczby klientów, głównie ze względu na ograniczenia dotyczące ryzyk. W tych przypadkach, istnienie centralnej instytucji sieci lub grupy bankowej może umoż...