Banki: Maastricht już nie wystarczy

Dariusz Filar

Z jednej strony – zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską, Polska, uzyskując członkostwo w Unii Europejskiej, stawała się jednocześnie członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej, jakkolwiek ze statusem kraju z derogacją (derogacja w tym kontekście oznacza formalne zobowiązanie do wprowadzenia euro, ale bez określenia daty tej operacji). Z drugiej strony – w latach 2005-2007 obszar wspólnej europejskiej waluty jawił się na tle świata jako enklawa wzorowego – dynamicznego i zrównoważonego – gospodarowania: wzrost gospodarczy był wysoki (w 2006 r. przekroczył nawet 3 proc.), inflacja pozostawała pod pełną kontrolą (średnia dla trzech krajów o najniższej inflacji wynosiła około 1 proc.), a średnioroczne bezrobocie dla całej strefy euro spadło poniżej 8 proc. (w przodujących krajach było nawet o prawie połowę niższe).

W takich okolicznościach strefa euro miała cechy atrakcyjnego, docelowego portu dla gospodarki polskiej, a jedynym zadaniem do wykonania pozostawało spełnienie tzw. kryteriów zbieżności nominalnej, które zostały określone w traktacie z Maastricht (stąd skrótowo określanych mianem „kryteriów z Maastricht”).

Uzyskanie względnej równowagi finansów publicznych (deficyt budżetowy nieprzekraczający równowartości 3 proc. PKB i dług publiczny nieprzekraczający 60 proc. PKB), zapewnienie stopy inflacji zbieżnej z notowaną w trzech przodujących pod tym względem krajach UE (odchylenie nieprzekraczające 1,5 pkt. proc), ustabilizowanie długookresowej stopy procentowej (odchylenie od liderów nie większe niż 2 pkt. proc.), a wreszcie utrzymanie przez dwa lata kursu walutowego w stosunkowo wąskim korytarzu wahań (etap ERM-2) – z takich komponentów składał się kurs pozwalający na schowanie się za europejskim falochronem. I takim kursem podążyła Słowacja – z końcem listopada 2005 r. zapoczątkowała etap ERM-2, w latach 2006-2007 wywiązała się ze spełnienia kompletu kryteriów z Maastricht, w 2008 r. uzyskała pozytywną ocenę swoich dokonań, a od 1 stycznia 2009 r. w miejsce korony wprowadziła na swoim obszarze euro (warto w tym miejscu zauważyć, że nawet wzorcowo przeprowadzony proces wchodzenia do obszaru wspólnej waluty – a przypadek słowacki można za takowy uznać – to minimum trzy lata z okładem).

Sytuacja strefy euro w latach 2005-2007 (a więc po przystąpieniu Polski do UE, a przed wybuchem globalnego kryzysu finansowego) i ta, w jakiej strefa znalazła się od lipca-sierpnia 2007 r. i pozostaje po chwilę obecną (a więc w okresie kryzysowym zapoczątkowanym zaburzeniami na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych, a wciąż niemożliwym do uznania za zakończony), to z perspektywy kraju aspirującego do członkostwa dwa kompletnie odmienne obrazy. Dynamiczny wzrost gospodarczy najpierw ustąpił miejsca głębokiej recesji w 2009 r., a po słabym ożywieniu w latach 2010-2011 – osiągniętym zresztą ogromnym kosztem „pakietów stymulacyjnych” – kolejnej recesji od 2012 r. (tym razem stosunkowo płytkiej, ale przewlekłej; ciągnie się ona już drugi rok). Co gorsza – wskaźniki sygnalizujące spadek aktywności gospodarczej w całej strefie bynajmniej nie odzwierciedlają zjawisk rozł...