Bank i Klient: „Diagnoza Społeczna”

Jacek Gieorgica

8 grudnia 2015 r. w Klubie Polska 2025+ odbyła się dyskusja zatytułowana „Warunki i jakość życia Polaków w świetle badań naukowych – prognozy na nadchodzące lata”. W spotkaniu wzięli udział prof. Janusz Czapiński oraz prof. Irena Kotowska – autorzy panelowego badania „Diagnoza Społeczna”. W ostatnich miesiącach bardzo wiele mówiło się o tym, że warunki i jakość życia Polaków ulegają pogorszeniu lub są wręcz bardzo złe. Wyniki badania zrealizowanego na bardzo wysokiej próbie panelowej blisko 12 tys. gospodarstw domowych i 22 tys. indywidualnych respondentów powyżej szesnastego roku życia zdają się jednak przeczyć takiemu obrazowi.

Obiektywne przedstawianie rzeczywistości jest jednym z głównych założeń „Diagnozy”. Jak zauważają autorzy badania we wstępie do raportu, wyobrażenia poszczególnych osób o własnej sytuacji życiowej na tle sytuacji życiowej innych ludzi oparte bywają z reguły na wybiórczych obserwacjach, stereotypach lub lansowanych przez media tezach – nierzadko fałszywych lub przesadzonych. Wszystkim nam natomiast należy się w miarę trafna, kompleksowa i obiektywna diagnoza głównych źródeł naszych kłopotów życiowych, poczucia dyskomfortu psychicznego, niepewności jutra czy trudności z dostosowaniem się do nowych warunków, ale również pokazanie korzyści, jakie płyną z kolejnych przekształceń systemowych, boomu edukacyjnego i zmiany stylu życia. Prywatne diagnozy są nazbyt często iluzoryczne, obronne, uproszczone, ogólnie rzecz biorąc – błędne. Wyniki realizacji projektu mają zaś dostarczyć użytecznej wiedzy politykom, działaczom społecznym i samorządowym odpowiedzialnym za przygotowywanie, wdrażanie i korygowanie reform zmieniających warunki życia obywateli, społeczeństwu – rzetelną informację o jego codziennym życiu oraz o zmianach, jakim podlega.

W dotychczasowej dyskusji na temat warunków życia Polaków wiele mówiło się o pogłębiającej się dysproporcji w zakresie dochodów. Tymczasem, jak tłumaczy prof. Czapiński, począwszy od 2007 r. rozwarstwienie w tym obszarze faktycznie zmniejszało się. W 2015 r. według szacowanego współczynnika Giniego spadliśmy zdecydowanie poniżej średniej z 27 krajów UE. Znaleźliśmy się blisko Finlandii, Danii czy Norwegii. Jednocześnie poprawiła się dynamika wzrostu dochodów osób z grupy najuboższych. Między 2013 a 2015 r. realny dochód na jednostkę ekwiwalentną wzrósł w tej grupie o 16 proc. Liczba gospodarstw znajdujących się poniżej progu ubóstwa spadła natomiast do 3,3%, choć jak zaznacza profesor, skala ubóstwa nie była głęboka.

Wszystkie główne wskaźniki ekonomiczne obserwowane w badaniu uległy poprawie. Ankietowane gospodarstwa domowe twierdziły, że przy uzyskiwanych przez nie dochodach radzą sobie coraz lepiej. Zmniejszył się odsetek tych, którzy twierdzą, że radzą sobie z wielką trudnością, a wzrósł udział tych, którzy radzą sobie raczej łatwo i łatwo. – W 1993 na pytanie, czy stałe dochody wystarczają na zaspokojenie bieżących potrzeb, 73 proc. odpowiadało negatywnie. Dzisiaj mówi tak 19 proc. To jest inna miara tego, że w wymiarze ekonomicznym jest dobrze – mówi prof. Czapiński. Odsetek gospodarstw domowych, które zaciągnęły kredyt mieszkaniowy i mają kłopoty z jego spłatą spadł w ciągu dwóch lat więcej ...