Akademia: Mieszkaniowe wektory Bułgarii / Housing Trends in Bulgaria

Dr hab. n. ekonom. Mirosław Gorczyca

Uwarunkowania rozwoju mieszkalnictwa

Bułgaria to kraj o 110 372 km2, relatywnie – jak na warunki europejskie – słabo zaludniony (65 osób/km2), w którym liczba ludności w 2014 r. wynosiła 7 202,4 tys. [8]. Zgodnie z wynikami spisów ludności (por. tab. 1), jej liczba zmalała w latach 1956-2011 o 249,1 tys. (o 3,2 proc.), przy czym do 1985 r. wzrosła o 1 334,9 tys. (o 17,5 proc.), a po nim spadła o 1 584,0 tys. (o 17,7 proc.). Spadek liczby ludności wynikał głównie z radykalnie niskiego przyrostu naturalnego, który od lat 90. notuje ujemny poziom. Np. w latach 2007-2014 wynosił on (w promilach): 5,0 – 4,3 – 3,5 – 3,6 – 5,1 – 5,5 – 5,2 i 5,7 [8], co wynikało z niskiego poziomu „dzietności” kobiet, wynoszącej niespełna 1,5 [8]. Nie bez znaczenia było ujemne saldo migracji zagranicznej, którego poziom to (w promilach): – 2,2 w 2005 r. i – 0,2 w 2013 r. [9]. Te niekorzystne zmiany demograficzne wystąpiły w sytuacji wydłużenia średniej długości życia w latach 1990-2013 z 71,2 do 74,9 lat ogółem, z tego: z 68,0 do 71,3 u mężczyzn i z 74,7 do 78,6 u kobiet [8].

Podkreślenia wymaga, szczególnie w kontekście kreowania zapotrzebowania na mieszkania, rosnący stopień urbanizacji, jako że odsetek ludności miast wzrósł w latach 1956-2011 z około 1/3 do blisko 3/4 (por. tab. 1).
P/rodukt K/rajowy B/rutto wyniósł w 2014 r. ponad 83,6 mld lewa (BGN) (por. tab. 2). Z innego źródła wynika, że PKB Bułgarii wzrósł w latach 2003-2014 z 19 do 42 mld euro oraz wyniósł w 2014 r. 5 800 euro per capita [10]. W tym okresie PKB per capita zwiększył swą relację – według siły nabywczej lewa – z 33 do 45 proc. średniej dla 28 krajów Unii Europejskiej, w której Bułgaria stanowi – obok Rumunii (55 proc.) – najbiedniejszy kraj [10]. Słabą dynamikę PKB Bułgarii potwierdza inne źródło statystyczne (1,1 proc. w latach 2012-2013 [11]).

PKB – według parytetu siły nabywczej lewa – wyniósł w 2013 r. 16 324 dolarów międzynarodowych, wobec 9 947 w 2005 r., a jego dynamika to w latach 2010-2014: 105,3 proc. ogółem i 108,3 proc. per capita [9].
W warunkach relatywnie mało dynamicznego tempa wzrostu PKB – korzystnie kształtował się udział nakładów brutto na środki trwałe, który wynosił (w proc.): 26,0 w 2005 r., 22,9 w 2010 r. i 21,0 w 2014 r. [9].
W latach 2012-2014 wartość robót budowlano-montażowych wynosiła (w mln BGN): 12 046,4 – 11 654,4 i 13 743,9. Z tego około 92 proc. stanowiło nowe budownictwo i modernizacja [8].

Budownictwo mieszkaniowe

Decydujący o rozmiarach budownictwa mieszkaniowego, a w konsekwencji o poprawie warunków mieszkaniowych, poziom inwestycji mieszkaniowych znacząco zmalał w ostatnich latach, z 4,4 proc. PKB [12] w 1985 r. do cá 1 proc. [7 i 13], co nie pozostało bez wpływu na spadek intensywności budowania mieszkań. W latach 60. i 70. oddawano co roku do użytku po około 50 tys. mieszkań, w 1980 r. 74 tys., a w 1989 r. 40 tys. [12].
W 2014 r. oddano do użytku prawie 10 tys. mieszkań (por. tab. 3). Było to znacząco mniej (o 37 proc.) niż w 2010 r., na poziomie 2012 r. oraz o 20 proc. więcej niż w 2013 r.

Gros mieszkań oddanych do użytku w latach 2010-2014 zrealizowali inwestorzy indywidualni (por. tab. 4). Ich udział w efektach budownictwa mieszkaniowego był następujący (w proc.): 2010 2011 2012 2013 2014 mieszkania 99,4 99,5 99,6 99,4 99,3 powierzchnia użytkowa 99,5 99,7 99,6 99,2 98,8

Jak wynika z tych danych, zaangażowanie sektora publicznego w realizację budownictwa mieszkaniowego było wręcz „śladowe”, w odróżnieniu od lat „boomu ...