Wywiady: Wizje urbanistyczne na dzisiaj i na 100 lat później

Marzenia to piękne domy i miasta przyjazne ludziom, a w obecnej twardej rzeczywistości decydują pieniądze i zyski dla właścicieli terenów i inwestorów budynków mieszkalnych. Czy jednak istnieje możliwość realizacji ideałów i marzeń?

Zapewne nie jest to łatwe zadanie, ale dlatego właśnie konieczne są intensywne działania i inicjatywy takich organizacji, jak Polskie Stowarzyszenie Budowniczych Domów, Stowarzyszenie Architektów SARP, Towarzystwo Urbanistów Polskich i współdziałanie innych pokrewnych stowarzyszeń.

Konieczne jest artykułowanie poprawy i egzekwowania spełniania wymagań określonych normatywami i prawem budowlanym, konieczne jest wpływanie na opinię społeczną i współpraca z samorządami, aby nie pozwolić na budowę dzielnic sypialni, dzielnic pozbawionych odpowiedniej infrastruktury, bez terenów zielonych, parków i tras spacerowych, bez sieci sklepów i punktów usługowych, ośrodków zdrowia i fitnessu, wystarczającej ilości szkół, przedszkoli, ogródków dziecięcych, bibliotek i klubów seniora. Te wszystkie obiekty winny być rozmieszczone w każdej dzielnicy tak, aby była zapewniona możliwość korzystania z tych usług dla wszystkich mieszkańców. Chcielibyśmy, ażeby powstał trend tworzenia planów zagospodarowania terenów pod nową zabudowę miejską, z uwzględnieniem nowych założeń urbanistycznych z nadrzędnym obowiązkiem wprowadzania autostradowych tras przelotowych, obwodnic skojarzonych z nowoczesnymi systemami komunikacji miejskiej, stosowania rozwiązań energooszczędnych i przyjaznych ekologii. Chodzi o wprowadzanie w projektach nowych osiedli i dzielnic dużej ilości zieleni, Chodzi też o to, żeby wytyczanie tras przelotowych i obwodnic następowało odpowiednio wcześnie, ażeby uniknąć wyburzania nowo zbudowanych obiektów. Niestety, jesteśmy zapóźnieni w opracowaniu planów zagospodarowania miast. Wprawdzie zgodnie z obowiązującym prawem plany zagospodarowania przestrzennego opracowywane są we wszystkich miastach, ale jeżeli powiem, że według ostatnich danych w Warszawie, opracowano dotychczas plany zagospodarowania tylko dla zaledwie ca 17 proc. terenów miejskich, to można sobie wyobrazić, jak bardzo jest źle. Uważamy zresztą, że trzeba w większym stopniu przewidywać potrzeby rozwojowe. Wiadomo, że nastąpi dalszy rozwój i w planowaniu trzeba uwzględniać potrzeby perspektywiczne przyszłych lat. Niestety, widzimy, jak w wielu przypadkach została źle zaplanowana struktura układów komunikacyjnych w naszych miastach, a, co o wiele gorsze, jak dużo zaniedbań popełniamy nadal.

A zatem konfrontacja realiów z naszymi marzeniami wypada dla nas niezbyt korzystnie. Powinniśmy pogodzić się z tym, że musimy przede wszystkim liczyć pieniądze i oszczędzać?

Nie tylko. Nie wszystkie sprawy zależą tylko od finansów. Przede wszystkim konieczna jest generalna zmiana podejścia do rozwiązań komunikacji miejskiej, a przede wszystkim wizjonerskie zrozumienie potrzeby wprowadzania nowoczesnych rozwiązań w zakresie ekologii, energooszczędności, projektowanie obiektów o samowystarczalności termicznej oraz stosowanie inteligentnych systemów zarządzania obiektami mieszkalnymi.

Wszystkim uczestnikom procesu planowania i projektowania – inwestorom, architektom, urbanistom, transportowcom i władzom miejskim winno zależeć na stwarzaniu wygody dla społeczności miejskiej. Ale brak odpowiedniego wizjonerstwa spowodował, że w Warszawie niewybaczalne błędy popełniono już w okresie zaraz po II Wojnie Światowej, kiedy miasto było tak zniszczone, że można było wytyczyć szerokie ulice przelotowe i autostradowe obwodnice oraz odpowiednie przestrzenie pod trasy szybkiego transportu miejskiego, który zapewniłby możliwość szybkich przejazdów, a tym samych znaczne ułatwienie życia. Dlatego należy jak najszybciej wprowadzić nowatorskie rozwiązania w planowaniu nowych osiedli i dzielnic. Należy dbać o stworzenie łatwości dojazdów do pracy, szkól, centrów handlowych i punktów usługowych. W mieście mamy do czynienia z trzema strefami potrzeb. Po pierwsze, potrzeb podstawowych – codziennych, następnie potrzeb o średniej częstości – określmy umownie – potrzeb cotygodniowych oraz potrzeb, z których korzysta się raczej rzadko – określmy to umownie – potrzeb comiesięcznych. Ten podział jest bardzo istotny i winien być brany pod uwagę w procesie planowania i określaniu wytycznych dla normatywów zagospodarowania przestrzennego. W pobliżu osiedli mieszkalnych powinny znaleźć się wszystkie elementy związane z potrzebami codziennymi – takimi, jak sklepy spożywcze, kioski z gazetami, punkty medyczne, pralnicze, fryzjerskie, usługi rzemieślnicze itp. Niestety, budowane są nowe dzielnice bez sieci potrzebnych usług. Mamy złą tradycję zbudowania np. w Warszawie dzielnic-sypialni, takich, jak Ursynów i Wilanów. Wprawdzie władze dzielnic starają się zmienić ten stan, ale najgorsze jest to, że podobne dzielnice jednak nadal powstają. Powtórzę zatem już zasygnalizowany pogląd, że normatywy i plany zagospodarowania terenów miejskich winni opracowywać wybitni fachowcy, dysponujący ogromną wiedzą i posiadający zdolność dużego wizjonerstwa. Chociaż być może rozwój miast spowoduje tak wielkie zmiany, których obecnie nie potrafimy sobie nawet wyobrazić. Być może w miastach w przyszłości nie będzie ani tramwajów, ani autobusów, ani żadnych pojazdów spalinowych. Zresztą, takie nowoczesne miasta już teraz powstają.

Jak powinno wyglądać miasto marzeń – szczególnie w kontekście światowych trendów?

Posłużmy się konkretami.

W Zjednoczonych Emiratach Arabskich powstaje pierwsze w pełni ekologiczne miasto świata – miasto Masdar. Miasto to ma być w pełni samowystarczalne energetycznie – będzie korzystało z energii wiatrowej, słonecznej i ogniw wodorowych. Nie będzie żadnych samochodów, autobusów, ani obiektów, które wytwarzałyby gazy cieplarniane. Stosowane będą tylko „czyste technologie”. Komunikacja miejska będzie realizowana przez nowoczesny system nadziemnej komunikacji miejskiej – system inteligentnego transportu indywidualnego PRT (Personal Rapid Transport), który zapewni gęstą odległość przystanków, nieprzekraczającą 200-300 metrów od jakiegokolwiek miejsca pracy lub zamieszkania w tym mieście.

W Chinach przewiduje się, że w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat ponad pół miliarda mieszkańców wsi przeniesie się do miast. Wymaga to podjęcia bardzo intensywnych działań planistycznych. Już teraz powstaje półmilionowe, eksperymentalne miasto Dongtan położone koło Szanghaju. W projektowaniu miasta uwzględniono fundamentalne dla planowania miejskiego analizy, które dowiodły, że dojazdy ludzi do pracy to ogromna strata czasu oraz marnowanie energii zużywanej na transport. Dlatego założono, ż...