Inwestujemy: Jak liczona jest zdolność kredytowa

Bogdan Sadecki

Posiadanie zdolności kredytowej jest warunkiem uzyskania kredytu. Kredytem można sfinansować wiele z zaplanowanych celów, od najmniejszych, do stanowiących istotny krok w życiu osobistym i zawodowym.

Zdolnością kredytową nazywa się zdolność podmiotu gospodarczego do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminie ustalonym między kredytodawcą (najczęściej bankiem) a kredytobiorcą. Przed zawarciem umowy kredytowej bank zawsze sprawdza zdolność kredytową podmiotu gospodarczego. Robi to m.in. przez wgląd do terminowości rozliczeń z dostawcami oraz odbiorcami.

Każdy bank ma inne kryteria oceny zdolności kredytowej, ale zasady są ukierunkowane w tą samą stronę. Kredytobiorca także sam może oszacować mniej więcej, na jaką kwotę kredytu może sobie pozwolić. Chodzi nie tylko o to, ile dostanie, ale także, ile faktycznie może spłacić.

Jest tak dlatego, że niektóre banki mogą być skłonne dać kredyt za duży na możliwości kredytobiorcy, co w przyszłości może się negatywnie odbić na jego sytuacji finansowej.

Kredyt zazwyczaj jest potrzebny do realizacji ważnego celu, który stanowi poważną zmianę życiową.

Sytuacja na rynku kredytowym w Polsce jest w ostatnim okresie bardzo zmienna. W 2008 r. zadłużenie gospodarstw domowych rosło bardzo dynamicznie, w 2009 r. zwolniło. Pod koniec kwietnia 2009 r. było wyższe niż w styczniu 2008 r. o 52 proc., z czego zadłużenie w złotych wzrosło o 27 proc. (wg danych NBP). W walutach bez różnic kursowych o 77 proc. (dane o stanie zadłużenia wyrażające saldo kredytów, jakie udzieliły banki w poprzednich okresach, które nie zostały spłacone na dany dzień). Jeżeli chodzi o nowo udzielone kredyty w latach 2008-2009 – wartość zobowiązań wobec banków w zakresie kredytów złotowych w kolejnych miesiącach 2009 r. jest w przybliżeniu stała – około 4,5 mld nowych kredytów miesięcznie.

Banki przyhamowały udzielanie drobnych kredytów na przełomie 2008/2009 r., spadła ich liczba – poprzednio udzielano je w uproszczonych procedurach. Następstwem jest to, że kwota średniego kredytu wzrosła. Sytuacja w kredytach walutowych wygląda inaczej. Latem ubiegłego roku stanowiły one około połowy ogółu wartości nowych kredytów. Kredyty tego rodzaju prawie wyłącznie dotyczyły tematów mieszkaniowych. Minął rok i banki prawie ich nie udzielają. Latem ubiegłego roku udzielono ok. 15 tys. kredytów walutowych (przewaga we frankach szwajcarskich) miesięcznie, wiosną 2009 r. (w kwietniu) nie było ich nawet 1 tys.

Banki mają kłopoty z pozyskaniem walut, a koszty ich pozyskania wzrosły. Kryzys spowodował ograniczenie kredytowania w sektorze walutowych kredytów mieszkaniowych. Inne kredyty udzielane są na poprzednim, wysokim poziomie w 2009 r. Banki ograniczyły kredytowanie mieszkalnictwa w walutach obcych po stronie podażowej.

Do zbadania zdolności kredytowej potencjalnego klienta banku służy analiza kredytowa. W większości z nich jest przeprowadzana w podobny sposób, a po niej ma miejsce ocena zdolności kredytowej kredytobiorcy. Wynik może być różny w zależności od banku: jeden uzna, że mamy odpowiadającą zdolność kredytową do spłaty zobowiązania, drugi może mieć zupełnie inne zdanie.

Rodzaje analizy kredytowej najczęściej stosowane przez banki:

1. Kredytowa analiza ilościowa – ustalenie wysokości i stabilność dochodów uzyskiwanych przez kredytobiorcę. Mają one zapewnić spłatę zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w ustalonym przez bank terminie. Niezbędne do analizy banku są dokumenty obrazujące sytuację finansową kredytobiorcy: umowa o pracę, umowy o dzieło, umowy-zlecenia.
2. Kredytowa analiza jakościowa – badanie na podstawie cech jakościowych kredytobiorcy. Wpływ na skłonność i możliwość klienta do wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań kredytowych.
   • historia współpracy klienta z bankiem, m.in.: czas związania klienta z bankiem, historia rachunku, korzystanie z innych kredytów oferowanych przez bank, sprawdzenie terminowości spłat zaciągniętych zobowiązań,
   • cechy osobowe klienta (wiek, stan cywilny, liczba osó...