Zagranica: „PIGS” i rozhulane budżety

Bogdan Sadecki

Dług publiczny państw rozwiniętych i rozwijających się stale rośnie. Brak dyscypliny budżetowej doprowadził do tego, że Portugalia, Irlandia, Grecja i Hiszpania (czyli „PIGS”, ang. świnie) mają poważne kłopoty.

Bomba finansowa podobna do tej, która wysadziła w powietrze Lehman Brothers i AIG tyka gdzieś w tej chwili w Europie. Porównując banki z UE do amerykańskich, można zauważyć, że te pierwsze są w gorszej sytuacji, bo ich bilanse zawierają większą proporcję długu. Ponadto od amerykańskich różni je skłonność regulatorów europejskich do przymykania oczu na niską jakość aktywów.

Tymczasem regulator powinien w dobrych czasach bezwzględnie kontrolować jakość aktywów, a w czasach kryzysu powinien być mniej surowy, by dawać szansę odrobienia straty bankom.

Kryzys grozić może każdemu

Kolejny kryzys wybuchnąć może w gospodarkach o szybko rosnącym i wysokim długu, zwłaszcza w krajach, gdzie systemy polityczne mają problem z narzuceniem obywatelom ograniczeń konsumpcji – tak, jak dzieje się to w Hiszpanii, Grecji, Portugalii i we Włoszech. Podobne niebezpieczeństwo istnieje także tam, gdzie systemy finansowe są zbyt duże do uratowania. W Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwajcarii, Holandii aktywa banków stanowią wielokrotność PKB. Dlatego w przypadku wielkiego kryzysu nie będzie stać rządów tych krajów na uratowanie swoich banków.

Wzrost gospodarczy zaczyna zwalniać, gdy dług publiczny przekracza 90 proc. Spadają wpływy podatkowe i możliwości reagowania przez państwo na tzw. szoki popytowe i podażowe.

W 2008 r. brytyjscy i amerykańscy dziennikarze określili po raz pierwszy Portugalię, Irlandię, Grecję i Hiszpanię jako PIGS. Nazwa o tyle nie jest adekwatna, że do tej grupy śmiało można zaliczyć także Włochy. Brak dyscypliny budżetowej doprowadził sprawił, że kraje te mają teraz poważne kłopoty. Traciły wydolność finansową nie w efekcie konfliktu z innymi państwami, lecz dlatego, że nie wyciągały wniosków z innych kryzysów. Dla kontrastu warto przywołać kraje skandynawskie i Beneluksu – nigdy w swojej historii nie zaliczyły bankructwa, a jednocześnie przez wielu uważne są za najlepsze do życia.

Grecja zyskała niepodległość w latach 30. XIX wieku. Długie lata była traktowana jako parias finansowy Europy. Członkiem UE jest od 1981 r. i wciąż tonie w długach, zaś skutki kryzysu finansów publicznych są odczuwalne w całej strefie euro. W grudniu 2009 r. deficyt budżetowy Grecji sięgał rekordowego poziomu. Mówiono wtedy, że bankom grożą kłopoty w kraju i za granicą, porównywano, że pójdą w ślady Islandii. Notowania akcji banków na ateńskiej giełdzie spadły o jedną czwartą. Agencja ratingowa Standard & Poor’s poinformowała w tym czasie, że greckie banki obarczone są „największym w Europie Zachodniej ryzykiem”. Od połowy stycznia 2010 r. widoczne były najmocniejsze od jesieni 2009 r. spadki cen akcji i jednocześnie zapaść euro wobec dolara. Było to echo katastrofy finansów publicznych Grecji, której zadłużenie wynosiło 300 mld euro.