Zagranica: Od Templariuszy do Obamy

Zofia Wysocka

Banki od samego początku łączyły skomplikowane zależności ze światem władzy. Władcy potrzebowali ich pieniędzy, zwłaszcza w czasach wojen. Aby je uzyskać, współpracowali z bankierami lub próbowali przejąć ich zasoby. Prekursorzy usług bankowych, Templariusze (Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona), zostali zniszczeni przez Filipa V Pięknego, ponieważ władca nie mógł spłacić zaciągniętych w zakonie pożyczek.

Ryzykowne kredytowanie

Kredytowanie wojen było dla bankierów bardzo ryzykowne. Niewypłacalność suwerena doprowadziła do upadku nie tylko Templariuszy, ale także największy w średniowiecznych Włoszech dom bankowy – florenckich Medyceuszy. Carmen Reinhartt i Kenneth Rogoff w swojej analizie kryzysów finansowych w ciągu 800 ostatnich lat (Reinhartt C. M. and Rogoff K., 2009, This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press), wykazali, że interwencje państw były najczęstszą przyczyną upadku banków w historii branży.

Z drugiej strony, wojny prowadzone przez nierozsądnych władców dawały bankom niespotykaną możliwość zarobku na kredytach. Bank of England został założony pod koniec XVII w. tylko po to, żeby spłacić długi wojenne Williama III. Król Anglii płacił osiem procent odsetek, podczas gdy oprocentowanie dla kupców było o połowę mniejsze. Piętnastowieczny francuski król Karol VIII płacił włoskim bankom nawet 100 proc. odsetek od kredytów na swoje wyprawy wojenne. Włoscy kupcy w tym samym czasie płacili od 5 do 10 proc. (Homer S. and Sylla R., 2005, A History of Interest Rates: Fourth Edition, John Wiley & Sons).

Banki na garnuszku państwa

Sytuacja zmieniła się mniej więcej 200 lat temu. Wielki kryzys spowodował, że to państwo musiało pożyczać pieniądze bankom. Kryzys jest dla banków takim samym obciążeniem finansowym jak wojna dla państwa. Tak samo jak w wypadku pożyczek na wojny, pakiety pomocy dla banków są bardzo ryzykowne. Banki nie zawsze spłacają je na czas i w całości. Obecny kryzys jest kolejnym przykładem sytuacji, w której państwowy skarbiec staje się źródłem finansowania dla banków.

Andrew Halden, Executive Director, Financial Stability w Bank of England wylicza, że przekazana w ciągu ostatnich dwóch lat pomoc dla banków w strefie euro, Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych wyniosła 14 tryliardów dolarów, czyli jedną czwartą globalnego PKB. To największa w historii pomoc państwowa dla sektora bankowego. (Andrew G. Halden, 2009, Banking on the state, International Banking Conference on „The International Financial Crisis: Have the Rules of Finance Changed?”).

Tak samo jak w średniowieczu rynek reaguje na ryzykowne operacje o tak wielkiej skali. Obecnie ryzyko pożyczania pieniędzy państwom z grupy G7 jest wyższe niż pożyczki dla prywatnych korporacji. Odwieczny układ sił odwrócił się, dziś to nie państwa są zagrożeniem dla banków. To banki ...