Wywiad: Wobec kryzysu zaufania

Czy w świetle kryzysu na rynkach fi nansowych nie powinno się zasadniczo zmienić podejście banków do kwestii zarządzania ryzykiem? W szczególności ryzykiem kredytowym? Jeśli tak, to w jakim kierunku?

– Z pewnością skutków kryzysu na rynkach finansowych nie sposób przecenić. Obserwowany do niedawna szybki wzrost kredytów, któremu towarzyszyła intensywna konkurencja i łagodzenie polityki kredytowej banków może budzić obawy o prawidłowość wyceny ryzyka kredytowego w niektórych bankach.

W ostatnich miesiącach widoczne jest stopniowe zaostrzenie polityki kredytowej banków we wszystkich podstawowych obszarach. Poza trwającym od ponad roku trendem wzrostu marż kredytowych, obserwujemy wzrost pozaodsetkowych kosztów kredytów, ograniczanie maksymalnych kwot dostępnych linii kredytowych oraz maksymalnego okresu kredytowania czy zwiększanie wymagań w zakresie zabezpieczeń. Głównym powodem zaostrzenia polityki kredytowej wobec przedsiębiorstw są niekorzystne perspektywy makroekonomiczne, a także rosnące ryzyko branż nieruchomości i transportu oraz branż o wysokim udziale eksportu w strukturze sprzedaży. Zgodnie z badaniami prowadzonymi przez NBP ponad 80 proc. banków wskazuje na ryzyko dotyczące przyszłej sytuacji gospodarczej jako przyczynę zaostrzenia polityki kredytowej. O stopniowym pogarszaniu się jakości portfeli kredytowych w wyniku osłabienia koniunktury gospodarczej i problemów płynnościowych przedsiębiorstw, może świadczyć choćby fakt, że w drugim kwartale tego roku po raz pierwszy od kliku lat zanotowano w sektorze bankowym wzrost kwot należności zagrożonych. Sytuacja taka powoduje, że większość banków spodziewa się dalszego zaostrzenia polityki kredytowej względem przedsiębiorstw. W przypadku gospodarstw domowych ograniczanie tempa wzrostu płac i zatrudnienia oraz wysoka zmienność kursu walutowego także pozwalają spodziewać się stopniowego wzrostu kwot kredytów zagrożonych. Łagodzenie przez dłuższy czas polityki kredytowej już niedługo może ujawnić się w postaci widocznego pogarszania się jakości tych portfeli.

W odpowiedzi na tę sytuację, podobnie jak w przypadku sektora przedsiębiorstw, część banków stosujących dotąd łagodną politykę kredytową wyraźnie ją zaostrzyło. W ostatnim okresie banki ponownie podniosły marże kredytowe, istotnie zwiększyły również pozaodsetkowe koszty kredytów mieszkaniowych oraz wymagany udział własny w inwestycji. Zaostrzono także kryteria systemów scoringowych banków. Podobnie jak w przypadku kredytów dla przedsiębiorstw, zaostrzanie polityki kredytowej banki uzasadniają przewidywaną sytuacją gospodarczą, a także bieżącą i przewidywaną sytuacją kapitałową banków oraz prognozą sytuacji na rynku mieszkaniowym. W przypadku kredytów konsumpcyjnych zaostrzano politykę kredytową w związku z rosnącym ryzykiem realizacji wymaganych zabezpieczeń oraz wspomnianym wzrostem udziałów kredytów zagrożonych w portfelu kredytów konsumpcyjnych. Wydaje się, że w przypadku większości banków także ta tendencja nie zmieni się w najbliższym czasie.

Czy i jakie przewiduje Pan problemy banków w 2009 roku związane z niedopłynnością? Już w tej chwili widać, że baza depozytowa banków, szczególnie tych mniejszych, jest niewystarczająca, żeby w dostateczny sposób rozwinąć w przyszłym roku fi nansowanie przedsiębiorstw?

Rzeczywiście. Wywołany kryzysem wzrost awersji do ryzyka, a tym samym niższa dostępność kapitału na rynku akcji oraz mniejszy popyt na emisje papierów dłużnych może bezpośrednio przełożyć się na ...