W jakim stopniu BGK wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy Polski?
MF BANK: Jak ocenia Pani rolę i znaczenie BGK z punktu widzenia możliwości wykorzystania środków z funduszy unijnych, w tym z Krajowego Planu Odbudowy, do których Polska uzyskała praktyczny dostęp z dwuletnim opóźnieniem?
Marta Postuła: To jest duże i ambitne wyzwanie, przed którym stoimy. Trzeba jednak mieć na uwadze to, że Bank Gospodarstwa Krajowego ma wieloletnie doświadczenie, jeśli chodzi o korzystanie ze środków europejskich, poczynając od okresu jeszcze przed akcesją Polski do Unii Europejskiej.
W tym kontekście BGK na przestrzeni ostatnich lat pełnił różnego rodzaju funkcje. Początkowo był zaangażowany przez poszczególne ministerstwa w proces wydatkowania środków europejskich.
W 2010 r. staliśmy się instytucją realizującą płatności unijne, od tego momentu BGK rozdysponował ponad 663 mld zł ze środków europejskich.
Patrząc całościowo na ten okres, z jednej strony jesteśmy instytucją wydatkującą środki unijne, a z drugiej strony obsługującą szereg instrumentów, które nam są powierzane, nazwijmy to, w zarządzanie. W szczególności są to instrumenty o charakterze zwrotnym i gwarancyjnym. Przez ostatnie 20 lat BGK wsparł ponad 122 tys. podmiotów.
Obecnie stoimy przed wyzwaniem wydatkowania ponad 30 mld euro nowych środków unijnych z KPO. Biorąc pod uwagę stuletnie doświadczenie BGK jako banku rozwoju oraz przygotowanie merytoryczne naszych pracowników zdobyte w ciągu ostatnich 20 lat, a także bardzo dobrą współpracę z naszymi kontrahentami, uważam, że jesteśmy przygotowani, aby nadrobić to dwuletnie opóźnienie.
Proszę też zwrócić uwagę, że oprócz nadrabiania opóźnień związanych z KPO, uczestniczymy w zwyczajnym wydatkowaniu około 76 mld euro środków europejskich z perspektywy finansowej 2021-2027.
Skoro mówi Pani o nadrabianiu straconego czasu, czy BGK udało się poczynić jakieś konkretne kroki w celu wykorzystania środków z KPO?
Uruchomiliśmy już nabór na pożyczkę wspierającą zieloną transformację miast – to prawie 8,9 mld euro. Bank rozpoczął również nabór wniosków na pożyczki na morską energetykę wiatrową. Jest to efekt podpisanej umowy o współpracy pomiędzy BGK a Ministerstwem Aktywów Państwowych. Wsparcie jest realizowane ze środków KPO w formie Funduszu na rzecz Morskiej Energetyki Wiatrowej, którego wysokość to kolejne prawie 5 mld euro.
Łączna pula środków z KPO, za które może odpowiadać BGK, to ponad 30 mld euro. Te działania przyczynią się do przyspieszenia transformacji energetycznej, ale także wpłyną na bezpieczeństwo kraju.
Pracujemy też nad tym, aby wkrótce poinformować o kolejnych podpisanych dużych umowach.
Warto też zauważyć, że realizując działania z polityki spójności, BGK niemal w każdym tygodniu zawiera umowy na poziomie województw. Podpisaliśmy już wszystkie zaplanowane umowy na pełnienie funkcji tzw. funduszu powierniczego; teraz sukcesywnie podpisujemy umowy z partnerami finansującymi, odpowiedzialnymi za dystrybucję pożyczek unijnych z programów regionalnych. Co najważniejsze: w perspektywie 2021–2027 mamy już ponad tysiąc umów indywidualnych pożyczek na ponad ćwierć miliarda złotych.
Dodatkowym czynnikiem, mającym wpływ na tempo wykorzystywania środków unijnych, są też sami beneficjenci. Przez ostatnie dwa lata przygotowywali się oni do tego, aby w momencie uruchomienia naborów mieć już gotowe projekty. Staramy się więc szybko nadrobić stracony czas. Jako Bank Gospodarstwa Krajowego jesteśmy przygotowani do podejmowania operacyjnie wszelkich niezbędnych działań.
Zapewne łatwiej jest przekonać do sięgania po gwarancje i instrumenty zwrotne większe firmy czy samorządy. Ale jak przekonać mniejszych przedsiębiorców do tego, aby chcieli inwestować, żeby sięgali po środki, którymi dysponuje BGK?
To pytanie dotyczy szerszego problemu, jakim jest niski poziom inwestycji w naszym kraju. Stopa inwestycji w Polsce wynosi 17,9%, co stawia nas na trzecim od końca miejscu w Unii Europejskiej, jeśli chodzi o poziom inwestycji w relacji do PKB. Średnia stopa inwestycji w UE wynosi 23,1%. I teraz to właśnie środki z Krajowego Planu Odbudowy mogą zmienić tę sytuację.
Instrumenty dłużne i zwrotne, którymi dysponujemy, wg różnych analiz mogą wspomagać nawet 10% inwestycji w naszym kraju. A co za tym idzie poziom oddziaływania na wzrost gospodarczy może wynieść nawet 1,2 pkt. proc. wzrostu PKB.
Odniosę się tylko do tych instrumentów z KPO, którymi dysponuje lub będzie dysponował BGK, a które pozostają w dyspozycji różnych ministerstw.
Instrumenty dłużne stanowią dźwignię finansową. Są jednym z impulsów wspierających inwestycje, chociażby jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku realizowanej z KPO pożyczki wspierającej zieloną transformację miast, oferujemy JST bardzo dobre warunki. Oprocentowanie pożyczki może wynosić nawet zero. W przypadku spółek komunalnych jest to 1%. Dodatkowo jest również możliwość częściowego umorzenia tych pożyczek.
Są to bardzo korzystne warunki finansowania, które stwarzają możliwość i przestrzeń dla jednostek samorządu terytorialnego do uzyskania atrakcyjnego wsparcia na realizację projektów prośrodowiskowych, takich jak np. zazielenianie przestrzeni publicznych.
W przypadku części KPO, która dotyczy finansowania morskiej energetyki wiatrowej, możliwy jest montaż finansowy, w którym nasza pożyczka będzie jednym z elementów finansowania takiej inwestycji.
Na ten cel przeznaczone zostało ok. 21 mld zł. Te przedsięwzięcia wygenerują impuls inwestycyjny w skali całej gospodarki na poziomie około 100 mld zł. Korzyści z tego odczują nie tylko beneficjenci, ale także ich podwykonawcy oraz inne zaangażowane firmy.
Kolejny impuls będzie związany z inwestycjami dotyczącymi budowy sieci przesyłowych, magazynów energii, wszelkiego rodzaju inwestycjami w OZE. Kończymy właśnie negocjować umowę dotyczącą Funduszu Wsparcia Energetyki, dzięki której na te działania będziemy mogli przeznaczyć 70 mld zł z KPO.
Pamiętajmy, że ta kwota to finansowanie zwrotne. Jednak będzie to kolejny impuls dla przedsiębiorców, który zapewni nie tylko atrakcyjne warunki finansowania, ale także stabilizację przepływów finansowych oraz możliwość bardziej elastycznego podejścia do tzw. limitów koncentracji. Podmioty, które już wyczerpały swoje limity koncentracji, będą mogły skorzystać z tego instrumentu. W tym przypadku BGK będzie oferować wsparcie bezpośrednio, bez udziału pośredników.
Będzie to także sygnał dla banków, że mogą w takich przedsięwzięciach uczestniczyć, być częścią konsorcjów.
W części, za którą odpowiada BGK, pojawi się też instrument wspierający inwestycje w technologie wodorowe, tzw. elektrolizery. W tym przypadku będziemy oferowali także dotacje, nie tylko pożyczki, w ramach planów rozwoju nowych technologii, w tym produkcji wodoru w Polsce.
Będziemy także, w ramach KPO, zaangażowani w budowę infrastruktury gazu ziemnego – finansowanie budowy sieci przesyłowej Gdańsk – Gustorzyn dla Gaz-Systemu.
Ponadto BGK, na podstawie umowy podpisanej z Ministerstwem Cyfryzacji, wspiera transformację cyfrową przedsiębiorstw dzięki wykorzystaniu technologii przetwarzania w chmurze poprzez oferowanie atrakcyjnych pożyczek na rozwój infrastruktury chmurowej i usług przetwarzania w chmurze. Budżet tego programu przewidziany w KPO to 650 mln euro.
Te projekty, wraz z istniejącym już w BGK programem wsparcia polityki mieszkaniowej, stanowią osiem kluczowych obszarów zaangażowania BGK. Uważamy, że te środki znacząco przyczynią się do stymulacji inwestycji i wzrostu PKB. Obejmują one zarówno inwestycje prywatne, jak i te istotne z perspektywy jednostek samorządu terytorialnego.
Kolejnym elementem naszego działania poza KPO, a który może mieć wpływ na zwiększenie stopy inwestycji w Polsce, są instrumenty nakierowane na MŚP.
Unia Europejska, dla zapełnienia luki inwestycyjnej, przygotowała szereg rozwiązań pozwalających na zwiększenie możliwości rozwojowych, inwestycyjnych i innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstw. Są to głównie instrumenty dłużne.
Jako BGK niwelujemy lukę finansową firm poprzez dostarczanie im kapitału, gwarancji i zabezpieczeń zarówno bezpośrednio jako BGK, jak również za pośrednictwem banków, w sytuacji gdy te z jakichś względów nie mogły udzielić kredytu przedsiębiorcy.
