Co dalej z frankowiczami? VI Kongres Prawa Bankowego i Informacji

Rozpoczynając wydarzenie, wiceprezes Związku Banków Polskich mec. Jerzy Bańka podkreślił, że tematyka tegorocznej edycji wydarzenia koncentrować się będzie wokół najbardziej aktualnych zagadnień, budzących żywe zainteresowanie i emocje zarówno po stronie samych instytucji finansowych, jak również ich klientów.

Jerzy Bańka, © Centrum Prawa Bankowego i Informacji (fot. Marzena Stokłosa)

Problematyce frankowiczów poświęcono pierwszą sesję tegorocznego kongresu. Prof. dr hab. Adam Brzozowski, reprezentujący Instytut Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, w swym wystąpieniu skoncentrował się na kwestii dopuszczalności klauzul waloryzacyjnych w umowach cywilnoprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem umów kredytowych. Przypomniał, że w rzeczywistości gospodarczej nie sposób wykluczyć zmian uwarunkowań niezależnych od stron umowy, które burzą podstawy ekonomiczne, a niejednokrotnie również i cele kontraktu. – Jednym z takich czynników jest zmiana siły nabywczej pieniądza – wskazał prof. Brzozowski. W związku z powyższym pojawia się pytanie, czy w takich sytuacjach powinna mieć pierwszeństwo generalna zasada pacta sunt servanda, czy też należałoby umożliwić uwzględnienie nowych realiów w umowie poprzez jej modyfikację. Polski ustawodawca opowiedział się generalnie za pierwszą opcją, równocześnie jednak wprowadzając do prawa cywilnego swoiste koło ratunkowe w postaci art. 358(1) k.c. Przepis ten przewiduje możliwość waloryzacji świadczeń pieniężnych na trzy sposoby: poprzez interwencję ustawodawcy, na drodze sądowej i wskutek klauzul w umowach zawieranych między stronami. – Po co ustawodawca zdecydował się na waloryzację umowną? Bezpośredni powód był taki, że przy dużej skali inflacji w początku lat 90. obawiano się zalewu spraw sądowych – zauważył przedstawiciel UW. Wprowadzenie prawa do waloryzacji umownej w kodeksie cywilnym oznaczało również stworzenie mechanizmu ogólnego, który co do zasady nie jest dedykowany żadnej konkretnej umowie. W konsekwencji klauzule waloryzacyjne mogą być stosowane również i w umowach kredytowych, które odzwierciedlają również stosunki zobowiązaniowe. Dopuszczalne jest także wykorzystanie jako miernika waloryzacji waluty obcej, generalnie bowiem bank nie powinien wprowadzać do umów rozwiązań przyznających mu jednostronne, dyskrecjonalne uprawnienia do decydowania o wartości tego miernika. – Byłby to wówczas stosunek o charakterze quasi-administracyjnym – nadmienił prof. Brzozowski.

Jolanta Florek, © Centrum Prawa Bankowego i Informacji (fot. Marzena Stokłosa)

Roszczenia frankowiczów kierowane są nie tylko do samych instytucji finansowych, instytucji polubownego rozstrzygania sporów czy też sądów, ale również i do Rzecznika Praw Obywatelskich. Jolanta Florek z Biura RPO przypomniała o zorganizowanej wspólnie z Rzecznikiem Finansowym kampanii uświadamiającej kredytobiorców walutowych w zakresie przysługujących im praw. – Okazało się, że głównym powodem niekorzystania kredytobiorców ze wsparcia odpowiednich instytucji były zapowiedzi rozwiązania ich problemów podnoszone w kampanii wyborczej, co spowodowałoby, że sami nie musieliby podejmować w tym obszarze żadnych działań – zauważyła Jolanta Florek. Przedstawicielka Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wspomniała również o braku zaangażowania poszczególnych kredytodawców na rzecz polubownego rozwiązania sporów czy znikomym wykorzystaniu Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. W roku 2016 z 600 mln zł zgromadzonych w tej instytucji wykorzystano zaledwie 2%. – Zdaniem kredytobiorców, warunki uzyskania pomocy z funduszu są zbyt restrykcyjne – oceniła Jolanta Florek. Niemniej inicjatywa podjęta przez obie instytucje przyniosła spodziewany skutek – jej efektem jest niemal trzykrotny wzrost wniosków spływających do Rzecznika Finansowego.

Konrad Orlik, © Centrum Prawa Bankowego i Informacji (fot. Marzena Stokłosa)

Niemałe kontrowersje budzą podnoszone przez niektórych kredytobiorców żądania uznania nieważności umowy kredytowej. W jakich sytuacjach opcja taka może wchodzić w grę i czy faktycznie rozwiązanie stosunku umownego przez sąd byłoby opcją korzystną dla klienta? O tym mówili w swych wystąpieniach adw. Konrad Orlik, partner w Kancelarii Kochański, Zięba i Partnerzy i radca prawny Tomasz Spyra, partner w Kancelarii T. Studnicki, K. Płeszka, Z. Ćwiąkalski, J. Górski (SPCG).

Tomasz Spyra, © Centrum Prawa Bankowego i Informacji (fot. Marzena Stokłosa)

Okazuje się, że efektem uznania umowy kredytowej za nieważną może być roszczenie banku nie tylko odnośnie zwrotu pożyczonej kwoty, ale również wynagrodzenia z tytułu możliwości korzystania z pieniędzy przez cały okres kredytowy. – Owo wynagrodzenie powinno odpowiadać uczciwemu kosztowi uzyskania kredytu złotowego za ten okres kredytowania, mogłoby się zatem okazać, że będzie to wyższe obciążenie dla kredytobiorcy aniżeli raty kredytu denominowanego bądź indeksowanego do franka – przypomniał Tomasz Spyra. Pierwszą sesję kongresu zakończyły wystąpienia dr. Michała Jabłońskiego, prezesa Fundacji Laboratorium Prawa i Gospodarki oraz radcy prawnego Anny Cudnej-Wagner, partnera w CMS Cameron McKenna Nabarro Olswang Pośniak i Sawicki, poświęcone orzecznictwu sądów polskich w sprawach dotyczących walutowych kredytów hipotecznych.

Karol Jerzy Mórawski