Temat numeru: Założenia, konsekwencje i mankamenty

Wojciech Sikorzewski

W stosunku do wcześniejszych regulacji wprowadza ona wiele innowacji. Główne elementy proponowanych zmian dzielone są na dwie grupy, pierwsza dotyczy zmiany wymogów kapitałowych, druga wprowadza normy płynności jako element składowy pierwszego filaru umowy kapitałowej.

Nowe wymogi kapitałowe

Modyfikują zarówno jakość, jak i ilość wymaganych kapitałów. Przy utrzymaniu dawnego ogólnego poziomu obowiązkowych funduszy własnych w wysokości 8 proc. aktywów ważonych ryzykiem, Bazylea III zwiększa wielkość wymaganych funduszy zasadniczych (Common Equity Tier 1) progresywnie z 2 proc. obecnie do 4,5 proc. w 2015 r., a wymaganych funduszy podstawowych (Tier 1 Capital) z 4 proc. do 6 proc. w tym samym okresie. Pozostałe 2 proc. może zostać pokryte przez dodatkowe fundusze własne (Tier 2 Capital), tak aby współczynnik 8 proc. był cały czas zachowany. Ponadto Bazylea III wprowadza dodatkowe mechanizmy zabezpieczające: bufor ochronny i bufor antycykliczny.

Bufor ochronny

Wprowadzany będzie progresywnie – od wysokości 0,625 proc. aktywów ważonych ryzykiem w 2016 r. do 2,5 proc. w 2019 r. Bufor ten będzie mógł być pokryty tylko funduszami zasadniczymi (CET 1). W przypadku niezaspokojenia tego wymogu banki będą objęte ograniczeniami m.in. w zakresie wypłat premii dla zarządów oraz podziału zysków. Należy nadmienić, że bufor ten nie jest tożsamy i nie jest substytutem funduszy własnych w ramach Tier 2 Capital.

Bufor antycykliczny

Stanowi dodatkową ochronę banków w sytuacji kryzysu, pokrywaną przez fundusze zasadnicze. Jego wielkość (0-2,5 proc.) zależeć będzie od koniunktury gospodarczej w poszczególnych krajach i od decyzji nadzoru krajowego. Będzie on budowany w okresach silnego wzrostu gospodarczego (zwłaszcza związanego z szybkim wzrostem akcji kredytowej), natomiast będzie redukowany w okresach spowolnienia gospodarki.

Fundusze własne, aktywa kredytowe, procykliczność

Jednocześnie Bazylea III wprowadza bardziej restrykcyjne definicje funduszy własnych. I tak, na fundusze zasadnicze (CET 1) będą składać się głównie udziały własne, zyski nierozdzielone oraz, pod pewnymi warunkami, udziały mniejszościowe w kapitale spółek stowarzyszonych. W skład kapitału podstawowego (jako additional Tier 1 Capital) wchodzić będą niektóre instrumenty hybrydowe. Kryteria kapitału Tier 2 są także zaostrzone, a kapitał Tier 3 zniesiony.

Po zwiększeniu wymogów w lipcu 2009 r. w zakresie reguł kapitałowych dotyczących aktywów rynkowych (procedura nazwana Bazylea 2,5), Bazylea III wprowadza również zmianę w sposobie waloryzacji aktywów kredytowych ważonych ryzykiem tak, aby zwiększyć przejrzystość pozycji instytucji finansowych względem ich kontrahentów oraz zmniejszyć procykliczność, która charakteryzowała zarówno zewnętrzne standardowe, jak i zaawansowane wewnętrzne modele oceny ryzyka kredytowego. I tak instytucje finansowe będą musiały brać pod uwagę wymogi kapitałowe zwiększające się z powodu pogorszenia wiarygodności kredytowej kontrahenta (a nie tylko jego upadłości). Wymogi te będą również zwiększone w przypadku tzw. złego kierunku ryzyka, kiedy to prawdopodobieństwo niewypłacalności jest pozytywnie skorelowane z wielkością ekspozycji. Instytucje te będą również musiały stosować mnożnik korelacji wartości aktywów w przypadku ekspozycji wobec dużych firm finansowych (gdyż korelacje te często zwiększają się podczas turbulencji finansowych), co spowoduje również zwiększenie wymogów kapitałowych wobec tych kontrahentów. Ponadto założenia Bazylei III przewidują wprowadzenie miar ostrożnościowych dotyczących dźwigni finansowej oraz norm płynności.

Dźwignia finansowa, pokrycie płynności, finansowanie

Wprowadzenie współczynnika dźwigni finansowej, będące jedną z głównych innowacji Bazylei III, ma na celu uniknięcie nadmiernego wykorzystania tej dźwigni w okresie korzystnej koniunktury, co mogłoby doprowadzić do drastycznego delewarowania i załamania akcji kredytowej w okresach kryzysowych. Komitet Bazylejski traktuje go jako minimalny „gwarantowany” wskaźnik wymogów kapitałowych w stosunku do miar opartych na aktywach ważonych ryzykiem. Wskaźnik ten będzie porównywał kapitał własny Tier 1 z nieważoną wartością wszystkich ekspozycji netto, w tym niektó...