Temat Numeru | Obrót Gotówkowy – CHL Holding Sp. z o.o. | Artykuł Partnerski | Gotówka pozostaje niezawodnym środkiem płatniczym w naszych kieszeniach

Prezes NBP określił gotówkę jako jeden z filarów wolności obywateli. Jak zapewnić dostęp do niej w dobie digitalizacji, i jaką rolę powinny odgrywać banki, firmy CIT oraz sieci handlowe? 

– Znaczący wpływ na ograniczenie dostępu do gotówki i tym samym ograniczenie płatności gotówkowych mają nowe technologie i cele biznesowe instytucji finansowych. Wiele podmiotów rynku usług finansowych skrzętnie wykorzystuje nowinki techniczne do ograniczenia posiadania gotówki, tym samym ograniczają koszty związane z obsługą i zarzadzaniem gotówką. Ten trend jest widoczny od lat 80. ubiegłego stulecia i trudno to będzie zmienić, nowoczesne społeczeństwo chętnie wdraża się w nowe formy płatności.

Pamiętajmy, że firmy CIT w zakresie obsługi gotówki pracują „na rzecz i w imieniu banków” – głównymi interesariuszami pozostają banki i sieci handlowe, które to w sposób naturalny posiadają możliwość kreowania zachowań płatniczych Polaków. 

Gotówka powinna być dostępna dla każdego, czy to poprzez sieć ogólnie dostępnych bankomatów, czy oddziałów banków. Chęć redukcji kosztów i maksymalizacji zysku – w tym przypadku – nie może przysłaniać wartości nadrzędnych, jakimi są bezpieczeństwo, wolność i swoboda praw obywatelskich. Pamiętajmy, że znaczna część społeczeństwa nie posiada rachunków w bankach, jak również dostępu do kart płatniczych. Ograniczenie dostępu do gotówki to problem wykluczenia cyfrowego znacznej części z nas.

Dostęp do gotówki dla obywatela to filar funkcjonowania państwa, systemu bankowego, niepodważalne jest, że nadzoruje to Narodowy Bank Polski. Cieszy fakt aktywności Narodowego Banku Polskiego w tym zakresie. Powołując Radę ds. Obrotu Gotówkowego oraz ogłaszając prace nad narodową strategią bezpieczeństwa gotówki, Narodowy Bank Polski koncentruje działania wszystkich interesariuszy nad wszystkimi zagadnieniami związanymi z gotówką, produkty końcowe tych prac z pewnością przyniosą korzyści dla wszystkich stron, łącznie z optymalizacją kosztów.

Czy polski sektor CIT nadąża pod względem automatyzacji za liderami, a jeśli nie, to gdzie pozostało najwięcej do zrobienia? Co może dać sektorowi cash processing sztuczna inteligencja? 

– Oczywiście śledzimy inne rynki, mamy kontakt ze światowymi producentami maszyn i rozwiązań IT, w firmach CIT wykorzystywane są  maszyny i oprogramowanie, ale można automatyzować całe procesy. Z optymalizacją tych procesów niestety jest różnie. Wiele jeszcze przed nami, liczę, że finał prac Rady ds. Obrotu Gotówkowego oraz duża dynamika rosnących kosztów operacyjnych przyspieszą zmiany w nadchodzących latach.

W sektorze cash processingu jeszcze przez długi czas istotną rolę będzie odgrywał człowiek, a sztuczna inteligencja, systemy wspomagania decyzji, modele prognostyczne i robotyzacja będą pełniły role wspierające. 

Wszystkie powyższe rozwiązania muszą iść w parze z regulacjami prawnymi, umownymi, ale – co najważniejsze – powinny długoterminowo przynosić korzyść z wdrożenia (nie zawsze tylko finansową).

Okres pandemii zwiększył wolumen gotówki. Co wydarzy się po opanowaniu ekspansji wirusa?

– W ostatnich latach wyglądało na to, że ilość gotówki w obiegu będzie powoli malała, jednak systematycznie rosła. Stosunek transakcji gotówkowych do bezgotówkowych będzie się zapewne nadal powoli zmniejszał. Ale w Polsce w ostatnich miesiącach przybyło ponad 80 mld zł w banknotach i bilonie i ta wartość nadal rośnie. 

Przyszłość gotówki zależy od wielu różnych czynników, m.in. rozwoju pandemii, wraz z jej wygaszaniem gotówka zmagazynowana poza sektorem usług finansowych zacznie do niego wracać, gdyż trzymanie jej w domu jest nie tylko niebezpieczne, ale i skrajnie niepotrzebne. Narodowy Bank Polski nadzoruje nasz rynek, stale też monitoruje przepływy gotówkowe w swoich oddziałach, banki komercyjne również realizują obowiązek sprawozdawczy, dostarczając dodatkowych danych, wydaje się, że daleko nam do uzyskania ekstremum ilości gotówki w obiegu. 

Podejrzewam, że opanowanie ekspansji wirusa i niskie stopy procentowe będą zachęcały ludzi do poszukiwania innych form inwestycji. Rynek nieruchomości, walut obcych, czy metali szlachetnych to nadal sprawdzone formy tezauryzacji oszczędności na niepewne czasy. 

Na ile pogłoski o przenoszeniu wirusa na banknotach skutkowały chwilowym wahnięciem na rynku, a w jakim stopniu trwale podważyły zaufanie do gotówki? 

– Rozpowszechniane informacje o rzekomym zagrożeniu stwarzanym przez płatności gotówkowe – zwłaszcza o ryzyku używania banknotów i monet podczas pandemii – i nawoływanie do ich unikania bardzo dotkliwie wpłynęły na stosunek do gotówki i na cały obrót gotówkowy. Stało się tak m.in. na skutek rozpowszechniania informacji o tym, że WHO zalecało, aby nie korzystać z gotówki, ze względu na ryzyko zarażenia COVID-19. Późniejsze zdementowanie tej informacji przez samo WHO nie odniosło dużego skutku. Również wyniki badań naukowych, zlecanych np. przez wiele banków centralnych, nie zmieniły znacząco negatywnego nastawienia do gotówki. Mimo że z badań tych jasno wynika, iż nie stwarza ona większego zagrożenia niż inne metody płatności. Pamiętajmy, że to nie pierwszy wirus w naszym otoczeniu, a firmy CIT i banki od lat procesują na rynku miliony banknotów i monet z całego świata.

Czy w nadchodzących latach możemy się liczyć z redukcją gotówki, a może kryzys będzie wspierać korzystanie z tradycyjnych pieniędzy?

– Posiadanie gotówki dla sporej części społeczeństwa jest czynnikiem dającym większe bezpieczeństwo niż posiadanie kart płatniczych i wirtualnego dostępu do własnych zasobów finansowych.

Coraz większa liczba banków centralnych, organizacji nadzorujących banki czy organizacji konsumenckich postuluje potrzebę obrony gotówki. Wystąpienie prezesa Glapińskiego znakomicie wpisuje się w ten trend, a gotówka pozostaje niezawodnym środkiem płatniczym w naszych kieszeniach. W erze cyberwojen i ataków hakerskich na systemy obsługujące pieniądz elektroniczny wszyscy powinniśmy zadbać o zapewnienie obywatelom nieograniczonego dostępu do gotówki, tak aby był to jeden z fundamentów bezpieczeństwa i stabilności naszego kraju. 

Gotówka zawsze uważana była przez społeczeństwo za ważny środek do zabezpieczenia spraw bytowych i choć ostatnio osłabiona, przetrwa jeszcze długo i będzie królem nawet bez koronawirusa.

Które z obowiązujących przepisów stanowią największy problem dla sektora CIT i cash processing?

– Zmiany i nowinki w zakresie logistyki wartości pieniężnych to bardzo dynamiczny element funkcjonowania rynku wspomnianych usług, przepisy nie zawsze nadążają za postępem technicznym i nowymi rozwiązaniami. Między innymi dlatego powołana została Rada ds. Obrotu Gotówkowego przy Prezesie NBP – to forum, gdzie prowadzone są prace związane z dostosowaniem przepisów do zmian i potrzeb rynku.

Najistotniejsze wyzwania dla rynku to:

• standaryzacja procesów, dokumentów, czasów rozliczeń funkcjonujących na rynku usług logistyki wartości pieniężnych,
• rozwój ujednoliconych, zintegrowanych systemów informatycznych,
• jednolite traktowanie wszystkich uczestników rynku usług obsługi gotówki,
• aktualizacja przepisów dotyczących bezpieczeństwa realizacji usług.

Bankomaty są coraz bardziej wielofunkcyjne. Co zmieni się w obszarze zabezpieczeń tych urządzeń w nadchodzącym czasie? 

– Każda informacja o ataku na bankomaty czy inne urządzenie samoobsługowe przechowujące gotówkę jest powodem do niepokoju. Niestety statystyki pokazują wzrost tego typu przestępstw. Aby bankomat był bezpieczny, powinien być posadowiony w miejscu zniechęcającym potencjalnego agresora do ataku, niezbędne jest stworzenie jednoznacznych kryteriów określających stopień zagrożenia dla urządzenia, a tym samym definiujących skalę zabezpieczeń, w tym systemy monitorujące urządzenie lub dodatkowo zabezpieczające banknoty. Takie rozwiązania są stosowane na całym świecie. 

Nad takimi rozwiązaniami prowadzą prace KNF, NBP, MSWiA i KGP przy udziale przedstawicieli rynku. Nie bez znaczenia są również prace prowadzone nad aktualizacją przepisów dotyczących właściwego zdefiniowania i zabezpieczenia obiektów, w których przechowywana bądź procesowana jest gotówka. Tworzenie przepisów dotyczących tego aspektu pozostaje w gestii MSWiA oraz Komendy Głównej Policji. 

Na VI Kongresie Obsługi Gotówki zaprezentowane zostały rodzime rozwiązania zabezpieczające urządzenia przed atakami gazowymi oraz systemy barwiące banknoty eliminujące je z obiegu. Implementowanie wszystkich tych rozwiązań powinno być oparte na długofalowej strategii, biorąc pod uwagę bardzo istotny aspekt ekonomiczny.

Firmy CIT odgrywają znaczącą rolę w zapewnieniu ciągłości działania przedsiębiorstw, w szczególności handlu detalicznego. Jakie rozwiązania technologiczne i organizacyjne mogą usprawnić obsługę tych podmiotów?

– Istotną rolę odgrywają w obszarze handlu detalicznego, bardzo często to od jakości naszych usług zależna jest płynność gotówkowa przedsiębiorstw. Firmy CIT mają przygotowane plany ciągłości działania, ich skuteczność jest systematycznie sprawdzana – zarówno przez audyty wewnętrzne, jak i przez banki, w imieniu których i na których rzecz pracujemy. Czas pandemii pokazał, że firmy sprostały wyzwaniom, prawidłowo realizując usługi logistyki wartości pieniężnych w zakresie całego rynku. 

Nieustannie wprowadzamy rozwiązania, które mają za zadanie ułatwić funkcjonowanie firm CIT i pomóc naszym klientom. W każdej nowoczesnej gospodarce celem naszym jest:

• racjonalizacja transportu wartości pieniężnych, inkas pakietów z gotówką, pakietów zasiłkowych,
• wprowadzanie systemów informatycznych automatyzujących procesy operacyjne i komunikację z klientem,
• wprowadzanie urządzeń samoobsługowych, umożliwiających deponowanie gotówki oraz przekazywanie informacji o jej stanie w urządzeniu.