Temat numeru: Nowa „złota” waluta

Marcin Masny

W maju Rada Współpracy Zatoki Perskiej (GCC) po latach sporów i nieudanych negocjacjach jeszcze w grudniu, obwieściła wreszcie, że siedzibą jej banku centralnego będzie Rijad, stolica Arabii Saudyjskiej. GCC zrzesza ponadto Bahrajn, Kuwejt, Oman, Katar i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Bank miałby służyć niemal wszystkim tym państwom (oprócz Kuwejtu i Omanu) jako emitent jednolitej waluty, z którą Arabowie czekali na moment osłabienia dominacji dolara. Panuje przekonanie, że wiązać się to może z planem odejścia od dolara w międzynarodowym handlu ropą. Poprzednia próba takiego ruchu, dokonana jednak w chwili największej potęgi USA, w roku 2000, spowodowała – jak wiemy – inwazję amerykańską na Irak. Nowa waluta zwana jest roboczo khaleeji (chalidżi), co oznacza po prostu „zatokowy”. Powstanie nowej strefy walutowej równolegle do zachwiania strefy euro samo w sobie jest eksperymentem ciekawym, ale może być też przełomowym faktem w historii pieniądza, jeśli nowy bank centralny zadecyduje, aby chalidżi nie było oparte na koszyku walut, tylko – przynajmniej częściowo – na rezerwach towarowych, w tym na rezerwach złota. Jeszcze w 2002 r. uważano za naturalne, że waluta Zatoki będzie związana z dolarem, co w tym regionie było częstą praktyką, a dla silnie proamerykańskiego Kuwejtu nadal jest imperatywem. Pomimo iż dolar narażał dotąd gospodarki arabskie na silne wahania kursowe i koniunkturalne. Przewidywano też kurs swobodny lub powiązanie z koszykiem walut lub SDR. W debatach na użytek wewnętrzny pojawiały się jednak już dawno bliskie wielu środowiskom islamskim myśli o muzułmańskim systemie pieniężnym, który w wersji idealnej miałby opierać się na złotym dinarze o wadze 4,25 grama złota, czyli walucie, której kurs wymiany byłby całkowicie zakotwiczony w rynkowej cenie złota (zresztą na obecnym rynku niełatwej do uchwycenia). W 2005 r. Szwajcar Ferdinand Lips namawiał GCC w Dubaju do sprzedawania ropy raczej za złoto niż za papier. Państwa Zatoki miały wtedy bardzo małe rezerwy złota.

Realne pokrycie waluty

Muzułmanie, podobnie jak konserwatyści pamiętający o kruszcowym pieniądzu w Europie, są przeciwni pieniądzowi, którego kurs wymiany można sprowadzić do wartości infinitezymalnych, jak ostatnio w Zimbabwe. Los spadku w pobliże zera może spotkać każdy pieniądz nie oparty na rezerwach towarowych. Pierwszym i podstawowym pytaniem przy takiej reformie jest współczynnik pokrycia pieniądza dobrem realnym (np. złotem), który na starcie wymaga porozumienia strategicznego między dotychczasowymi dysponentami pieniądza i rezerw. Prawdopodobnie podobny proces uzgodnień ma właśnie miejsce na regionalną skalę w gronie decydentów GCC, a na pierwszym etapie osiągnięte porozumienie nie musi być ostateczne.

W jakiej postaci wystartuje chalidżi, zapewne w przyszłym roku, ale może już od tej jesieni? W listopadzie 2008 r. grupa saudyjskich biznesmenów zakupiła w transakcjach pozarynkowych złota za 3,5 mld dolarów. Malezja już stara się rozliczać z partnerami zagranicznymi niektóre transakcje w złocie.

Złota kotwica

Powrót do złota jako kotwicy obrotu pieniężnego, a nawet po prostu powrót do złota jako pieniądza – to idea prawicy wolnościowej, począwszy od wielkiego kryzysu. Tylko że to jest ta prawica, którą główny nurt ustawił poza systemem i uznał za nieprawowierną. Wizja konserwatywnych liberałów, w ekonomii reprezentowanych przez tzw. szkołę austriacką, opiera się na kilku prostych założeniach. Oto one. Na dalszą metę warto być uczciwym. Nie wypada zadłużać się ponad możliwości. Przyszłość ...