Taksonomia ESG i sprawozdawczość – stan obecny oraz najbliższe plany

Ubiegłe lata obserwacji zmian klimatycznych przyniosły alarmujące wnioski i perspektywę katastrofy. (Por. https://klimat.pan.pl)  Dramatyczne wydarzenia środowiskowe, powodzie i pożary w Europie roku 2021 plus ostatnie rekordowo ciepłe zimy, umocniły determinację instytucji Unii Europejskiej. Rządy krajów Europy Zachodniej wraz z Komisją Europejską przyspieszają prace nad projektami nowych regulacji, właśnie dotyczących obszarów ESG.

Z polskiej perspektywy możemy jasno powiedzieć: nie czas być obserwatorem. Nie ma wyboru. Systematyka ESG staje się nowym paradygmatem myślenia i działania.

Przegląd ram regulacyjnych taksonomii ESG i ujawniania informacji

Rok 2020 – pierwszy filar

Pierwszym filarem unijnych ram regulacyjnych dotyczących zrównoważonego finansowania jest rozporządzenie w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (rozporządzenie UE 2020/852, „rozporządzenie w sprawie taksonomii”), które weszło w życie dnia 12 lipca 2020 roku, ale wiele szczegółów określono w szczegółowych aktach delegowanych. Taksonomia ESG jest kluczowym elementem europejskiej strategii zrównoważonego finansowania, ponieważ wpływa na przepisy dotyczące ujawniania informacji zarówno przez instytucje finansowe, jak i przez przedsiębiorstwa.

Rozporządzenie w sprawie taksonomii rozróżnia sześć celów środowiskowych, dzięki którym działalność gospodarcza może być sklasyfikowana jako zrównoważona.

Po pierwsze, „łagodzenie zmiany klimatu” obejmuje działania, które przyczyniają się do redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie z celami porozumienia paryskiego, np. poprzez większe wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. W pierwszym akcie delegowanym ustanowiono techniczne kryteria kwalifikacji dla działań, które w istotny sposób przyczyniają się do łagodzenia zmiany klimatu lub przystosowania się do niej (Bruksela, 4.6.2021 C(2021) 2800 final, „Akt delegowany w sprawie klimatu”). Obowiązuje od 1 stycznia 2022 i obejmuje sektory, które odpowiadają za prawie 80% bezpośrednich emisji gazów cieplarnianych w Europie. Obejmuje sektory takie jak energetyka, leśnictwo, produkcja, transport i budownictwo.

Po drugie, „przystosowanie się do zmiany klimatu” odnosi się do działań, które znacznie zmniejszają niekorzystny wpływ obecnej i oczekiwanej przyszłej zmiany klimatu na ludzi lub przyrodę (np. ponowne zalesianie). Rozporządzenie w sprawie taksonomii stosowane jest od dnia 1 stycznia 2022 do celów „łagodzenie zmiany klimatu” i „przystosowanie się do zmiany klimatu”, a do innych celów środowis­kowych od dnia 1 stycznia 2023 roku.

Pozostałe cztery cele środowiskowe, określone w rozporządzeniu w sprawie taksonomii, dotyczą zrównoważonego wykorzystania i ochrony zasobów wodnych i morskich, przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobiegania zanieczyszczeniom oraz ochrony różnorodności biologicznej i ekosystemów. Będą one konsekwentnie przedmiotem prac instytucji unijnych w kolejnych miesiącach, których celem jest opracowanie regulacji dotyczącej tych czterech celów środowiskowych („akt delegowany dotyczący środowiska”).

Drugi filar: Wymogi dotyczące ujawniania informacji

Drugi filar ram regulacyjnych dotyczących zrównoważonego finansowania odnosi się do wymogów dotyczących ujawniania informacji przez instytucje finansowe i przedsiębiorstwa, które umożliwiają inwestorom podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych i dostarczanie innym zainteresowanym stronom informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji o zrównoważonym finansowaniu (SFDR), dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD) oraz nowa dyrektywa w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD) są ważnymi elementami systemu ujawniania informacji o zrównoważonym finansowaniu.

Oś czasu i powiązania między taksonomią a ujawnieniem

Jak widać na infografice Jak taksonomia UE wpisuje się w ramy zrównoważonego finansowania oraz wymogi dotyczące ujawniania informacji o zrównoważonym finansowaniu, istnieje ścisły związek między taksonomią a ujawnianiem informacji.

Czytaj także: Zielone prawo, ale prawo ‒ czyli nowa fala wyzwań dla przedsiębiorców

Dalsze kroki legislacyjne i konsultacje

Taksonomia

Zaktualizowany harmonogram działań platformy w zakresie zrównoważonego finansowania można znaleźć w sekcji Publikacje i wiadomości dotyczące platformy. W szczególności w sekcji „Zaktualizowane terminy realizacji rezultatów Platformy” czytamy:

Ze względu na potrzebę dalszego rozważenia pojawiających się pytań oraz zakres istotnych informacji zwrotnych od zainteresowanych stron na temat wszystkich trzech projektów dokumentów, Komisja potwierdza nowe harmonogramy realizacji celów platformy:

• raport na temat taksonomii transformacji środowiskowej pierwotnie planowany do opublikowania w listopadzie 2021 ma zostać opublikowany w I kwartale 2022 r.
• raport z taksonomii społecznej pierwotnie planowany do opublikowania w listopadzie 2021 ma zostać opublikowany w I kwartale 2022 r.
• zalecenia dotyczące technicznych kryteriów kwalifikacji dla pozostałych celów środowiskowych pierwotnie zaplanowanych na listopad 2021 mają zostać opublikowane w I kwartale 2022 r.

Projekty dalszych prac

Europejski pojedynczy punkt dostępu (ESAP), przewidziany w planie działania na rzecz unii rynków kapitałowych, ma na celu stworzenie ogólnounijnego mechanizmu oferującego łatwo dostępne i nadające się do wykorzystania cyfrowego informacje w oparciu o wymogi spółek w zakresie publicznej sprawozdawczości.

W ramach projektu ESAP Komisja rozważa, w jaki sposób poprawić dostęp do informacji z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego, w szczególności do informacji, które mają być zgłaszane w ramach proponowanej dyrektywy w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, w tym informacji związanych z taksonomią w ramach takiej sprawozdawczości.

Łatwiejszy dostęp do informacji z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego oraz korzystanie z nich umożliwi lepszą integrację aspektów zrównoważonego rozwoju w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych.

Unijny Zielony znak dla detalicznych produktów finansowych jest przewidziany w planie działania z 2018 roku i jest obecnie opracowywany przez Komisję w oparciu o rozporządzenie w sprawie oznakowania ekologicznego UE nr 66/2010. Powinien on zostać przyjęty w roku 2022 i zapewni indywidualnym inwestorom wiarygodne i powszechnie rozpoznawalne oznakowanie produktów finansowych.

Nowe zasady sprawozdawczości

Rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji o zrównoważonym finansowaniu (SFDR)

SFDR, który ma ogólne zastosowanie od dnia 10 marca 2021, nakłada obowiązki w zakresie ujawniania informacji z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego dla podmiotów zarządzających aktywami i innych uczestników rynku finansowego (rozporządzenie (UE) 2019/2088).

SFDR jest bezpośrednio stosowanym rozporządzeniem rozszerzającym już istniejące wymogi dotyczące ujawniania informacji uczestnikom rynku finansowego zgodnie z odpowiednimi przepisami sektorowymi (ZAFI, UCITS, Wypłacalność II, IDD i MiFID II).

SFDR wymaga od zarządzających aktywami i doradców finansowych ujawnienia, w jaki sposób biorą pod uwagę ryzyko dla zrównoważonego rozwoju w swoim procesie inwestycyjnym. Ponadto muszą ujawnić główne niekorzystne skutki (PAI) dla czynników zrównoważonego rozwoju, jakie może mieć decyzja inwestycyjna lub porada inwestycyjna. Rozporządzenie określa obo­wiązki w zakresie ujawniania informacji na temat zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do produktów finansowych i doradców finansowych zarówno na poziomie jednostki, jak i produktu.

Zatem na poziomie jednostki SFDR wymaga od firm ujawniania informacji na temat tego, w jaki sposób jednostka uwzględnia ryzyko dla zrównoważonego rozwoju w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych lub doradztwie finansowym.

Z kolei na poziomie produktu SFDR wymaga od firm ujawniania dalszych informacji w zależności od celów danego produktu finansowego. Dotyczy to wszystkich produktów firmy, niezależnie od tego, czy są one przeznaczone do realizacji celów zrównoważonego rozwoju, czy nie.

W przypadku produktów, które promują cechy „środowiskowe” lub „społeczne”, muszą istnieć dodatkowe informacje na temat sposobu ich spełnienia, w tym ujawnienie stopnia dostosowania taksonomii podstawowych rodzajów działalności gospodarczej (produkty z art. 8).

W przypadku produktów, których celem są zrównoważone inwestycje, należy przedstawić wyjaśnienie, w jaki sposób cel jest osiągany, a także dodatkowe informacje na temat dostosowania do rozporządzenia w sprawie taksonomii (produkty z art. 9).

Podczas gdy wymogi zawarte w SFDR dotyczące ujawniania informacji na poziomie podmiotu mają zastosowanie od dnia 10 marca 2021 roku, na zasadzie zgodności lub wyjaśnienia, dodatkowe szczegółowe informacje ujawniane na poziomie jednostki i produktu mają zastosowanie od dnia 1 stycznia 2022 roku.

Czytaj także: GPW i EBOiR publikują „Wytyczne do raportowania ESG”

Akt delegowany dotyczący ujawniania informacji (na podst. art. 8 rozporządzenia w sprawie taksonomii)

Na podstawie art. 8 rozporządzenia w sprawie taksonomii w akcie delegowanym o ujawnianiu informacji (C(2021) 4987 final) określono treść, metodologię i sposób prezentowania informacji, które mają być ujawniane przez duże przedsiębiorstwa finansowe lub niefinansowe na temat udziału w ich działalności, inwestycjach lub działalności kredytowej, które są zgodne z taksonomią UE.

Dotyczy to niektórych dużych instytucji, które są zobowiązane do publikowania informacji niefinansowych na mocy dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD). Jeżeli NFRD miałby zostać zmieniony proponowaną dyrektywą w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD), zakres instytucji objętych art. 8 rozporządzenia w sprawie taksonomii zostanie rozszerzony.

Rozporządzenie w sprawie taksonomii określa kluczowe wskaźniki efektywności (KPI) związane z obrotami, wydatkami inwestycyjnymi i wydatkami operacyjnymi, które przedsiębiorstwa niefinansowe muszą ujawnić. Akt delegowany dotyczący ujawniania informacji zawiera precyzyjne definicje, metody obliczania i wymogi sprawozdawcze dla każdego kluczowego wskaźnika efektywności.

Rozporządzenie w sprawie taksonomii nie definiuje jednak podobnych wskaźników dla instytucji finansowych, ponieważ znaczące kluczowe wskaźniki efektywności zależą w dużej mierze od podstawowego modelu biznesowego.

W związku z tym w akcie delegowanym dotyczącym ujawniania informacji określono szczegółowe kluczowe wskaźniki efektywności związane ze zrównoważonym rozwojem dla banków, podmiotów zarządzających aktywami, firm inwestycyjnych, firm ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, aby umożliwić inwestorom i innym zainteresowanym stronom ocenę odsetka działalności gospodarczej dostosowanej do taksonomii prowadzonej przez daną instytucję finansową.

Podmioty zarządzające aktywami i firmy inwestycyjne powinny zatem ujawniać odsetek inwes­tycji, których dokonały w działalność gospodarczą dostosowaną do taksonomii, wynikającą zarówno z ich zbiorowej, jak również indywidualnej działalności w zakresie zarządzania portfelem.

Głównym wskaźnikiem wykonania dla instytucji kredytowych będzie wskaźnik aktywów ekologicznych (GAR), który pokazuje procentową proporcję ekspozycji związanych z działalnością dostosowaną do taksonomii w porównaniu z aktywami ogółem. Ponadto banki muszą ujawniać alokację swojego portfela handlowego oraz część swoich opłat i przychodów z prowizji pochodzących z działalności swoich klientów dostosowanej do taksonomii. Podobne obowiązki mają zastosowanie do zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, na przykład w zakresie ujawniania dostosowanej do taksonomii części ich działalności ubezpieczeniowej i inwestycyjnej.

Ze względu na rozbudowane dodatkowe wymogi sprawozdawcze firmy finansowe i niefinansowe muszą je wdrażać stopniowo.

Firmy niefinansowe

Od dnia 1 stycznia 2022 do dnia 31 grudnia 2022 roku firmy niefinansowe ujawniają jedynie proporcjonalną część działalności gospodarczej dostosowanej do taksonomii w ich całkowitych obrotach, wydatkach kapitałowych i operacyjnych, uzupełniając dane o dodatkowe informacje jakościowe istotne dla tego ujawnienia.

Od dnia 1 stycznia 2023 roku ujawnia się bardziej szczegółowe informacje.

Instytucje finansowe

Od dnia 1 stycznia 2022 do dnia 31 grudnia 2023 roku instytucje finansowe muszą ujawniać część swojej działalności dostosowaną do taksonomii.

Od dnia 1 stycznia 2024 roku obowiązują bardziej szczegółowe obowiązki informacyjne; w niektórych częściach – od dnia 1 stycznia 2026 roku.

Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD)

Rozporządzenie w sprawie SFDR i rozporządzenie w sprawie taksonomii, w tym ich akty delegowane, należy rozpatrywać w powiązaniu z już ustalonymi wymogami w zakresie sprawozdawczości niefinansowej. Od roku 2017 większe europejskie przedsiębiorstwa i instytucje finansowe zorientowane na rynek kapitałowy są zobowiązane do zgłaszania niektórych niefinansowych aspektów swojej działalności gospodarczej.

W dyrektywie w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD, dyrektywa 2014/95/UE) ustanowiono zasady ujawniania informacji niefinansowych w odniesieniu do niektórych dużych przedsiębiorstw w celu zwiększenia ich przejrzystości w kwestiach związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Spółki zorientowane na rynek kapitałowy, banki, zakłady ubezpieczeń i inne większe firmy nienotowane na giełdzie, zatrudniające ponad 500 pracowników, muszą składać sprawozdania w szczególności w sprawach dotyczących środowiska, pracowników, poszanowania praw człowieka i kwestii antykorupcyjnych.

Przedsiębiorstwa muszą ujawniać wpływ swojej działalności gospodarczej na takie kwestie oraz sposób, w jaki działają na rzecz osiągnięcia celów niefinansowych w każdym z tych obszarów. Ponadto ryzyko nałożone przez działalność firmy na środowisko i odwrotnie, ryzyko, na które firma jest narażona, są ważnymi obszarami raportowania.

Wiele firm korzysta z wytycznych Global Reporting Initiative (GRI) oraz zaleceń UN Global Compact. Komisja opublikowała prawnie niewiążące wytyczne, aby pomóc przedsiębiorstwom we wdrażaniu wymogów dotyczących ujawniania informacji w jasny, spójny i porównywalny sposób zarówno w odniesieniu do informacji związanych z klimatem (C(2019) 4490 final), które są zasadniczo zgodne z zaleceniami grupy zadaniowej ds. ujawniania informacji finansowych związanych z klimatem (TCFD) (FSB 2017), jak i w odniesieniu do innych aspektów niefinansowych (C(2017) 4234 final).

Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD)

W dniu 21 kwietnia 2021 roku Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, która rozszerzy zakres sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju na wszystkie większe przedsiębiorstwa.

Ponadto ma on na celu poszerzenie i pogłębienie treści sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, która zostanie zharmonizowana i dostosowana do wymogów określonych w rozporządzeniu w sprawie taksonomii i SFDR.

Struktura, treść i format sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju zostaną ujednolicone i będą bardziej szczegółowe, aby ułatwić porównywalność i zewnętrzną ocenę ryzyka dla zrównoważonego rozwoju. Ponieważ zgłaszane informacje będą częścią sprawozdania z działalności, obowiązkowe będzie co najmniej ograniczone zapewnienie (audyt) ze strony trzeciej.

Projekt standardów zostanie opracowany przez Europejską Grupę Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG) w oparciu o prace uznanych inicjatyw, takich jak Global Reporting Initiative (GRI), Sustainability Accounting Standards Board (SASB), International Integrated Reporting Council (IIRC) lub Climate Disclosure Standards Board (CDSB). Jeżeli przepisy zostaną sfinalizowane w pierwszej połowie 2022, nowy zestaw standardów sprawozdawczości dla przedsiębiorstw może mieć zastosowanie do sprawozdań opublikowanych w 2024 roku, obejmujących rok obrotowy 2023.

Autor: dr Mariusz Wyżycki,

na podstawie publikacji i dokumentów instytucji Unii Europejskiej.

Przydatne dokumenty na pokrewne tematy

Handbook of climate transition benchmarks, paris-aligned benchmark and benchmarks’ ESG disclosures (Technical Expert Group, 20 grudnia 2019)

Wytyczne Komisji w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (Komisja Europejska, 26 czerwca 2017)

Wytyczne Komisji w sprawie przekazywania informacji związanych z klimatem (Komisja Europejska, 20 czerwca 2019)

Streszczenie wytycznych KE w sprawie przekazywania informacji związanych z klimatem (Komisja Europejska, 18 czerwca 2019)